Bệnh ngưng thở khi ngủ ở trẻ là gì? Tìm hiểu nguyên nhân và cách trị
|
Bệnh ngưng thở khi ngủ ở trẻ em là gì?
Ngưng thở khi ngủ là tình trạng trẻ bị gián đoạn hơi thở trong lúc ngủ do đường thở bị hẹp hoặc bị chặn tạm thời. Trong số các dạng ngưng thở, ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) là thường gặp nhất, chiếm khoảng 2–5% trẻ em, đặc biệt phổ biến trong nhóm tuổi từ 2 đến 6. Tuy nhiên, rối loạn này có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, kể cả ở người lớn.
Nguyên nhân thường gặp ở trẻ là do amidan hoặc VA (amidan vòm họng) phì đại, gây cản trở luồng không khí khi trẻ ngủ. Khi các mô mềm này sưng to bất thường, chúng có thể làm tắc nghẽn đường thở tại vùng mũi hoặc họng, khiến trẻ không thể hít thở dễ dàng trong lúc ngủ.
Triệu chứng ngưng thở ở trẻ
Hội chứng ngưng thở khi ngủ ở trẻ em có thể gây ra những biểu hiện rõ rệt vào cả ban đêm lẫn ban ngày. Trong lúc ngủ, trẻ có thể gặp phải một số dấu hiệu như:
- Ngáy to, hơi thở nặng nề hoặc có vẻ khó thở
- Bị ngắt quãng trong nhịp thở, thỉnh thoảng hít thở gấp gáp bất thường
- Thường xuyên thở bằng miệng thay vì mũi
- Cử động nhiều khi ngủ, trằn trọc không yên
- Ra nhiều mồ hôi vào ban đêm
- Hay tè dầm hoặc tỉnh giấc giữa đêm để đi tiểu
Vào ban ngày, hậu quả của việc ngủ không sâu giấc có thể khiến trẻ:
- Thức dậy với cảm giác đau đầu
- Mệt mỏi kéo dài, thiếu năng lượng
- Dễ buồn ngủ trong các tình huống không phù hợp như khi học hoặc ngồi xe
- Vẫn có thói quen thở miệng
- Khó tập trung khi học tập
- Có biểu hiện dễ cáu gắt, hay bực bội không rõ lý do
Nguyên nhân gây ngưng thở khi ngủ
Ngưng thở do đường thở bị chặn (ngưng thở tắc nghẽn)
Bệnh ngưng thở khi ngủ ở trẻ thường xảy ra do đường hô hấp bị cản trở. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Amidan và VA (Adenoid) phát triển quá mức: Đây là các tổ chức bạch huyết nằm sâu trong vùng họng, đóng vai trò bảo vệ miễn dịch. Tuy nhiên, khi amidan và VA phì đại do di truyền, viêm nhiễm kéo dài hoặc tái phát nhiều lần, chúng có thể chèn ép đường thở, gây khó khăn trong quá trình hô hấp khi trẻ ngủ.
- Di truyền: Trẻ có người thân từng mắc chứng ngưng thở khi ngủ có nguy cơ cao hơn bị ảnh hưởng bởi tình trạng này.
- Trẻ thừa cân, béo phì: Trẻ em có cân nặng vượt chuẩn chiếm tỷ lệ cao trong nhóm đối tượng mắc chứng ngưng thở khi ngủ, có thể lên tới 60%.
- Một số yếu tố nguy cơ khác: Những đặc điểm như hàm trên nhỏ, cơ vùng cổ họng yếu, sử dụng thuốc an thần hoặc giảm đau opioid, mắc các bệnh lý như hội chứng Down, bất thường cấu trúc sọ mặt, bại não, bệnh hồng cầu hình liềm, dị ứng mũi; hoặc sống trong môi trường có người hút thuốc lá đều có thể góp phần làm tăng nguy cơ bị ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ ở trẻ.
Ngưng thở do rối loạn thần kinh trung ương (ngưng thở trung ương)
Dạng ngưng thở này thường ít gặp hơn và liên quan đến các vấn đề thần kinh. Một số trẻ có thể bị ngừng thở trung ương do các bệnh lý bẩm sinh như hội chứng giảm thông khí trung ương, khiến bộ não không gửi tín hiệu đúng lúc đến cơ quan kiểm soát hô hấp. Ngoài ra, trẻ sinh thiếu tháng, mắc bệnh suy tim hoặc từng bị tổn thương não như đột quỵ cũng có thể là đối tượng dễ gặp tình trạng này.
Hậu quả nếu như không điều trị bệnh cho trẻ
Khi tình trạng ngưng thở khi ngủ không được can thiệp kịp thời, trẻ có thể gặp phải nhiều hệ lụy nghiêm trọng:
- Rối loạn hành vi và giảm khả năng tập trung: Trẻ có thể trở nên hiếu động quá mức, khó kiểm soát cảm xúc, dễ nổi nóng, cư xử bốc đồng hoặc chống đối.
- Buồn ngủ ban ngày: Giấc ngủ bị gián đoạn khiến trẻ mệt mỏi, buồn ngủ vào ban ngày, ảnh hưởng đến học tập và sinh hoạt.
- Ảnh hưởng đến sự phát triển: Trong các trường hợp nặng, tình trạng này có thể làm chậm quá trình phát triển thể chất. Sau khi điều trị, nhiều trẻ phục hồi tốc độ tăng trưởng và cân nặng tốt hơn.
- Nguy cơ bệnh lý tim mạch: Nếu kéo dài, ngưng thở khi ngủ có thể gây ảnh hưởng đến tim, làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim và huyết áp cao.
Chẩn đoán bệnh ngưng thở khi ngủ ở trẻ
Khi nghi ngờ trẻ có dấu hiệu bị ngưng thở trong lúc ngủ, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một xét nghiệm chuyên biệt gọi là “đa ký giấc ngủ” (Polysomnography – PSG). Thử nghiệm này thường được tiến hành qua đêm tại một cơ sở chuyên về giấc ngủ. Tại đây, trẻ sẽ được cho nằm ngủ trong điều kiện giống như ở nhà và được gắn các thiết bị theo dõi nhằm ghi nhận các thông số quan trọng như nhịp tim, hơi thở, hoạt động não bộ, chuyển động cơ và mức oxy trong máu.
Tuy nhiên, trong một số tình huống, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán dựa trên triệu chứng lâm sàng rõ ràng mà không cần thực hiện xét nghiệm này.
Phương pháp điều trị hội chứng ngưng thở khi ngủ ở trẻ
Việc điều trị ngưng thở khi ngủ ở trẻ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng cụ thể của từng trẻ để xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp.
- Sử dụng thuốc hỗ trợ: Trong một số trường hợp nhẹ, đặc biệt khi trẻ có dấu hiệu viêm mũi dị ứng hoặc tắc nghẽn nhẹ do phù nề mô mũi, bác sĩ có thể chỉ định thuốc xịt mũi hoặc thuốc giúp giảm phản ứng dị ứng nhằm làm thông thoáng đường thở.
- Phẫu thuật loại bỏ amidan và VA: Nếu tình trạng ngưng thở có liên quan đến việc amidan hoặc tuyến VA phát triển quá mức, can thiệp bằng phẫu thuật loại bỏ các mô này có thể cải thiện rõ rệt triệu chứng, đặc biệt khi mức độ bệnh từ trung bình đến nặng. Trẻ có thể được giới thiệu đến chuyên khoa tai mũi họng để thăm khám và đánh giá chỉ định.
- Liệu pháp áp lực dương đường thở: Trường hợp không đáp ứng tốt với thuốc hoặc phẫu thuật, trẻ có thể được hỗ trợ hô hấp bằng thiết bị cung cấp luồng khí áp lực nhẹ qua mặt nạ đeo vào mũi hoặc miệng. Phương pháp này giúp duy trì đường thở luôn mở suốt giấc ngủ.
- Chỉnh nha can thiệp: Một số thiết bị nha khoa được thiết kế để mở rộng cung hàm hoặc định vị lại hàm dưới có thể cải thiện không gian đường thở, hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn đối với những trẻ có bất thường về cấu trúc răng hàm mặt.
- Luyện tập cơ vùng miệng – họng: Thực hiện các bài tập tác động vào cơ lưỡi, vòm họng và vùng quanh miệng có thể giúp tăng độ săn chắc mô mềm, cải thiện chức năng đường thở. Phương pháp này thường được gọi là trị liệu cơ năng.
Với trẻ có triệu chứng nhẹ hoặc không rõ ràng, bác sĩ có thể đề xuất theo dõi tiến triển định kỳ, kết hợp hướng dẫn chăm sóc giấc ngủ, theo dõi triệu chứng và khám tái định kỳ để đánh giá sự thay đổi.
Làm gì khi bé có chứng ngưng thở khi ngủ
Bên cạnh các biện pháp điều trị y tế, cha mẹ cũng có thể hỗ trợ quá trình cải thiện bệnh ngưng thở khi ngủ ở trẻ bằng một số cách đơn giản tại nhà:
- Tránh để trẻ tiếp xúc với khói thuốc, kể cả hút thuốc thụ động, vì điều này có thể khiến các triệu chứng hô hấp trở nên nghiêm trọng hơn.
- Kiểm soát và điều trị tốt các bệnh lý đi kèm như viêm mũi dị ứng hoặc hen phế quản, vì chúng có thể làm tắc nghẽn đường thở và khiến tình trạng ngưng thở khi ngủ nặng thêm.
- Nếu trẻ bị thừa cân, việc giảm cân khoa học sẽ góp phần làm giảm áp lực lên đường hô hấp.
- Tư thế ngủ cũng rất quan trọng – nên khuyến khích trẻ ngủ nghiêng thay vì nằm ngửa. Ngoài ra, có thể nâng cao đầu giường hoặc kê gối cao hơn để cải thiện luồng thở trong lúc ngủ.
Một số câu hỏi thường gặp về tình trạng ngưng thở khi ngủ của trẻ
Tình trạng ngưng thở này có thể tự hết khi trẻ lớn lên không?
Tình trạng ngưng thở khi ngủ ở trẻ có thể cải thiện hoặc biến mất khi trẻ lớn lên, đặc biệt nếu nguyên nhân là do amidan hoặc VA phì đại, vì đường thở có thể mở rộng theo sự phát triển của cơ thể. Tuy nhiên, không phải tất cả trường hợp đều tự khỏi nên vẫn cần theo dõi và điều trị nếu cần thiết.
Trẻ ngủ hay giật mình, quấy khóc có phải do ngưng thở khi ngủ không?
Trẻ hay giật mình, quấy khóc giữa đêm có thể liên quan đến ngưng thở khi ngủ, do tình trạng ngừng thở khiến bé bị gián đoạn giấc ngủ, ngủ không sâu và dễ thức giấc. Tuy nhiên, đây cũng có thể là biểu hiện của nhiều nguyên nhân khác nên cần được thăm khám cụ thể.
Có thiết bị theo dõi giấc ngủ tại nhà nào phụ huynh có thể dùng cho trẻ không?
Hiện nay có một số thiết bị hỗ trợ theo dõi giấc ngủ tại nhà như đồng hồ thông minh hoặc máy đo nhịp thở, nhịp tim tích hợp cảm biến. Tuy nhiên, với trẻ em, độ chính xác của các thiết bị này có thể không cao như xét nghiệm chuyên sâu tại cơ sở y tế, vì vậy chỉ nên dùng để tham khảo chứ không thay thế chẩn đoán của bác sĩ.
Bệnh ngưng thở khi ngủ ở trẻ là tình trạng không nên xem nhẹ. Nếu không được điều trị sớm, bệnh có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Phụ huynh cần chú ý các dấu hiệu bất thường khi con ngủ và đưa trẻ đi khám khi cần thiết để có hướng xử lý kịp thời.
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
