Bệnh sởi ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị & phòng ngừa
|
Bệnh sởi ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm phổ biến nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, cũng như cách phòng ngừa sẽ giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ và ngăn chặn sự lây lan trong cộng đồng.
Bệnh sởi ở trẻ em là gì?
Bệnh sởi ở trẻ em (ban đỏ) là một loại bệnh truyền nhiễm cấp tính lây lan qua đường hô hấp với tốc độ rất nhanh. Nếu không thực hiện các biện pháp phòng ngừa phù hợp, khả năng bùng phát dịch sởi trên toàn thế giới sẽ tăng cao. Bệnh này tác động hầu hết đến các bé dưới 5 tuổi và người ở độ tuổi trưởng thành chưa được tiêm vắc xin ngừa sởi.
Ở Việt Nam, sởi xuất hiện hầu hết trong năm, đặc biệt gia tăng vào các thời điểm chuyển mùa. Khi thời tiết thay đổi liên tục, nhất là giai đoạn giao mùa Đông – Xuân, thì sởi sẽ dễ bùng phát. Ở Việt Nam, sởi sẽ có chu kỳ xảy ra khoảng 4 – 5 năm/lần.
Tỷ lệ trẻ em mắc bệnh sởi là bao nhiêu?
Có đến hơn 90% ~ 100% trẻ chưa tiêm vắc xin phỏng sởi có rủi ro mắc bệnh này. Tỷ lệ nhiễm bệnh này là khá cao nên phụ huynh cần phải đặc biệt chú ý tiêm chủng cho trẻ. Đặc biệt, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là nhóm có khả năng mắc sởi cao nhất do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Trẻ em dưới 1 tuổi, chưa tiêm vắc xin hoặc tiêm chưa đủ liều có tỷ lệ nhiễm bệnh rất cao. Thậm chí tỷ lệ mắc lên đến 100% khi tiếp xúc với virus sởi.
Bệnh sởi có khả năng lây lan cực kì cao. Mỗi người mắc sởi có thể truyền nhiễm cho khoảng 12 đến 18 người khác chưa được tiêm phòng. Dịch sởi từng gây ra hậu quả nghiêm trọng trước khi chương trình tiêm chủng mở rộng được triển khai. Hơn 90% trẻ em dưới 20 tuổi là nạn nhân của căn bệnh này. Nhờ việc tiêm chủng diện rộng, tỷ lệ mắc sởi và tử vong đã giảm đáng kể.
Các nguyên nhân khiến trẻ bị bệnh sởi
Bệnh sởi là do virus thuộc họ Paramyxoviridae tên Morbili gây ra, một loại virus lây qua đường hô hấp. Khi người bệnh ho hoặc nói chuyện, các hạt nhỏ chứa virus có thể lan ra không khí và lây nhiễm. Ngoài ra, việc tiếp xúc với bề mặt hoặc đồ vật có chứa virus cũng có thể khiến trẻ bị lây bệnh.
Khi virus tác động lên các mao mạch ở da, nó gây ra các nốt phát ban đỏ, một biểu hiện đặc trưng của sởi. Trong trường hợp nghiêm trọng, sởi có thể khiến trẻ bị viêm não. Đây là biến chứng cực kì nguy hiểm gây ảnh hưởng tính mạng con người.
Những yếu tố làm tăng khả năng mắc bệnh sởi ở trẻ em bao gồm:
- Trẻ chưa được tiêm vaccine phòng sởi.
- Miễn dịch của trẻ suy yếu hoặc ảnh hưởng của bệnh nền trước đó.
- Sống trong môi trường đông đúc, không đảm bảo vệ sinh.
Bệnh sởi ở trẻ lây như thế nào?
Bệnh sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm có khả năng lây rất cao, chủ yếu qua đường hô hấp. Virus sởi dễ dàng lây khi trẻ tiếp xúc với các dịch tiết mũi, họng từ người bệnh trong lúc ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Ngoài ra, khi trẻ chạm vào những vật dụng bị nhiễm dịch tiết và sau đó đưa tay lên khu vực mặt thì cũng sẽ bị lây. Đặc biệt, virus sởi có khả năng tồn tại trong không khí hoặc trên bề mặt bị nhiễm bệnh lên đến 2 giờ. Điều này tạo điều kiện cho việc lây nhiễm ngay cả khi không có tiếp xúc trực tiếp.
Thời gian lây nhiễm của bệnh bắt đầu từ 4 ngày trước khi phát ban và kết thúc sau 4 ngày kể từ khi phát ban không còn nữa. Điều này có nghĩa là sởi vẫn có thể bị lây dù bạn đã hồi phục. Vì vậy, cần tăng cường các biện pháp phòng ngừa như vệ sinh tay sạch sẽ, tránh tiếp xúc với người nghi ngờ mắc bệnh. Đặc biệt cần tiêm phòng vắc-xin đầy đủ để bảo vệ trẻ nhỏ và cộng đồng.
Những dấu hiệu bệnh sởi ở trẻ em
Là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, bệnh sởi ở trẻ em tiến triển qua 4 giai đoạn rõ rệt. Mỗi giai đoạn có những triệu chứng và đặc điểm riêng, giúp nhận diện và chẩn đoán bệnh một cách chính xác.
Thể Điển Hình
- Giai Đoạn Ủ Bệnh
Giai đoạn này kéo dài từ 8 đến 11 ngày. Trong thời gian này, virus sởi xâm nhập vào cơ thể nhưng chưa gây ra triệu chứng rõ rệt. Người bệnh có thể cảm thấy hoàn toàn bình thường, không có biểu hiện nào cho thấy họ đã nhiễm bệnh.
- Giai Đoạn Khởi Phát
Sau giai đoạn trên, giai đoạn khởi phát sẽ bắt đầu (từ 2-4 ngày). Ở giai đoạn này, bạn sẽ bắt đầu có biểu hiện như sốt cao, ho khan, đỏ mắt thậm chí là tiêu chảy. Và khi bị sốt nhiệt độ có thể lên đến 39-40 độ C khiến trẻ cảm thấy khó chịu và mệt mỏi. Đây là giai đoạn mà bệnh nhân có thể cảm thấy rất khó chịu và cần được chăm sóc y tế.
- Giai Đoạn Toàn Phát
Đây là giai đoạn đặc trưng và dễ nhận biết nhất của sởi. Ban đỏ bắt đầu xuất hiện từ sau tai, sau đó lan ra mặt, cổ và toàn thân. Trẻ lúc này sẽ sốt rất cao và cần được giảm sốt ngay lập tức. Giai đoạn này thường kéo dài từ 4 đến 6 ngày, nổi sẩn và có thể liên kết thành từng mảng lớn. Các mảng ban này có thể gây ngứa và khó chịu cho bệnh nhân.
- Giai Đoạn Hết Bệnh
Giai đoạn hết bệnh là giai đoạn cuối cùng của sởi, khi các triệu chứng bắt đầu giảm dần. Ban mờ dần, để lại vết thâm trên da và có thể kèm theo hiện tượng bong tróc nhẹ. Trong giai đoạn này, bệnh nhân thường cảm thấy dễ chịu hơn và các cơn sốt cũng giảm dần.
Thể Không Điển Hình
Ở một số trẻ, sởi có thể không biểu hiện rõ ràng như thường thấy, khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn. Thay vì các triệu chứng điển hình, trẻ mắc bệnh ở thể không điển hình thường chỉ xuất hiện các dấu hiệu nhẹ như:
- Sốt thoáng qua hoặc sốt nhẹ.
- Phát ban ít, thưa thớt.
- Viêm long đường hô hấp trên nhẹ.
Những triệu chứng này thường dễ bị nhầm lẫn với nhiều bệnh liên quan đến hô hấp khác. Chính vì vậy, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý, nhất là trong các trường hợp sau:
- Trẻ chưa được 1 tuổi và cũng chưa được tiêm vaccine.
- Trẻ từ 1 tuổi trở lên chỉ mới tiêm 1 mũi vaccine.
- Trẻ sinh hoạt tại nơi có sự bùng phát dịch sởi.
- Trẻ có chạm hoặc tiếp xúc với những người mắc sởi hoặc trong vùng có dịch.
Nếu trẻ có các biểu hiện bất thường dưới đây, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức:
- Thở khó khăn hoặc thở khò khè;
- Đau đầu nghiêm trọng kéo dài;
- Nhạy cảm với ánh sáng, cảm giác đau mắt khi tiếp xúc ánh sáng mạnh;
- Trạng thái lừ đừ, buồn ngủ nhiều hơn bình thường hoặc hôn mê.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi đối với bé
Sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với khả năng lây cực cao, đặc biệt ở trẻ em chưa được tiêm phòng. Bệnh không chỉ dừng lại ở các triệu chứng như sốt cao, phát ban mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng khác. Virus sởi khi xâm nhập vào cơ thể có thể gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh, hệ hô hấp thậm chí là hệ tiêu hóa.
Những biến chứng thường gặp và nguy hiểm nhất bao gồm:
- Viêm phổi: Biến chứng được coi là nguy hiểm nhất đối với trẻ mắc sởi.
- Viêm tai giữa và viêm thanh quản: Hai biến chứng phổ biến có thể dẫn đến suy giảm thính lực hoặc khó thở.
- Viêm phế quản và viêm mãng não: Đặc biệt, viêm não là một trong những biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, thường xảy ra ở trẻ trong độ tuổi đi học.
- Cam tẩu mã: Một dạng nhiễm trùng hoại tử gây loét nghiêm trọng ở mũi và mặt.
- Tiêu chảy kéo dài, suy dinh dưỡng và loét giác mạc: Thường liên quan đến tình trạng thiếu vitamin A, làm suy giảm sức đề kháng của trẻ.
Một tác động khác ít được biết đến của sởi là khả năng làm suy giảm trí nhớ miễn dịch của cơ thể. Nghiên cứu cho thấy sau khi mắc bệnh, cơ thể có thể mất từ 20 – 70% lượng kháng thể đã tích lũy trước đó. Điều này khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn khác trong giai đoạn hồi phục sau sởi. Và đặc biệt là viêm phổi, viêm đường hô hấp hoặc nhiễm khuẩn máu.
Phương pháp chẩn đoán bệnh sởi ở trẻ em
Cho đến nay, các phương pháp hữu hiệu nhất để chẩn đoán bệnh vẫn là theo dõi triệu chứng . Đi kèm theo là tiến hành một số xét nghiệm liên quan.
Về theo dõi triệu chứng lâm sàng
Loại bệnh nào cũng có những triệu chứng điển hình lúc ban đầu và sởi cũng không ngoại lệ. Nếu để ý thấy trẻ có những biều hiện sau thì nên cần đưa trẻ đến cơ sở y tế nhanh nhất:
- Sốt cao: Thường bắt đầu từ 39-40 độ C.
- Phát ban: Các nốt phát ban thường xuất hiện từ sau tai, sau đó lan ra mặt và dần xuống tay chân. Các nốt phát ban là dấu hiệu nhận thấy rõ nhất của sởi.
- Ho khan: Một triệu chứng đi kèm thường gặp.
- Mắt đỏ: Do viêm kết mạc, có thể kèm theo chảy nước mắt. Triệu chứng viêm kết mạc do sởi thường sẽ cải thiện khi các triệu chứng của sởi giảm dần.
- Chảy nước mũi: Giống như cảm lạnh thông thường.
Về phương pháp xét nghiệm
Để xác định bệnh sởi ở trẻ em một cách chính xác nhất, người ta thường sử dụng phương pháp chẩn đoán huyết thanh. Đối với xét nghiệm liên quan đến huyết thanh thì cần khoảng 3ml máu của bệnh nhân. Kết quả xét nghiệm nếu là dương tính thì chắc chắn trẻ đã mắc sởi.
Bệnh sởi ở trẻ em có lây không?
Bệnh sởi ở trẻ em có khả năng lây rất cao. Virus sởi chủ yếu tồn tại trong dịch nhầy ở mũi và họng của người bệnh. Chúng dễ dàng phát tán qua không khí khi người mắc bệnh ho, hắt hơi, hoặc thậm chí chỉ nói chuyện. Do đó, trẻ em sống trong môi trường có người bị nhiễm sởi rất dễ bị lây bệnh.
Ngoài ra, sởi có khả năng sống sót trong không khí hoặc bám trên các bề mặt trong thời gian lên đến 2 giờ. Trẻ có thể nhiễm bệnh nếu chạm vào các bề mặt này rồi đưa tay lên mũi hoặc miệng. Điều này giải thích tại sao sởi có tốc độ lây lan nhanh trong cộng đồng, đặc biệt tại những nơi đông người hoặc không gian kín.
Trẻ em có nguy cơ nhiễm sởi cao hơn và dễ gặp biến chứng nặng nếu thuộc các nhóm sau đây:
- Trẻ chưa được tiêm vaccine phòng sởi, do đây là biện pháp bảo vệ hiệu quả nhất.
- Trẻ dưới 12 tháng tuổi, vì lúc này hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện.
- Trẻ có hệ miễn dịch suy yếu do mắc các bệnh lý nghiêm trọng như ung thư hoặc HIV.
- Trẻ có mẹ mắc sởi trong thai kỳ dẫn đến khả năng trẻ sinh ra với miễn dịch yếu kém.
Các biện pháp điều trị bệnh sởi ở trẻ
Đến nay, vẫn chưa có loại thuốc nào có thể chữa khỏi sởi. Các phương pháp điều trị hiện tại tập trung vào việc làm giảm các triệu chứng và phòng tránh những biến chứng có thể xảy ra. Dưới đây là các phương pháp điều trị quan trọng cần thực hiện:
Cách ly và hạn chế lây lan
- Bệnh nhân mắc sởi cần được cách ly hoàn toàn để tránh lây nhiễm cho người khác. Đặc biệt là trẻ nhỏ và người có hệ miễn dịch yếu.
- Tránh tiếp xúc với trẻ em khỏe mạnh hoặc những người dễ bị tổn thương bởi sởi.
Hỗ trợ dinh dưỡng hợp lý
- Chế độ ăn uống khoa học:
- Nấu các bữa nhỏ khác trong ngày và nấu các món dễ ăn như cháo hay súp.
- Đảm bảo các món ăn được nấu chín kỹ và vệ sinh sạch sẽ.
- Sử dụng thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin A . Điều này nhằm giảm nguy cơ nhiễm các bệnh liên quan đến mắt như loét giác mạc hoặc mù lòa.
- Trẻ đang bú mẹ: Tiếp tục duy trì bú mẹ kết hợp với thức ăn mềm, dễ tiêu và chia thành nhiều bữa nhỏ.
Điều trị bằng cách giảm triệu chứng bệnh
- Hạ sốt đúng cách:
- Khi trẻ sốt cao trên 38,5°C, cần sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ và không tự ý dùng thuốc.
- Vệ sinh cơ thể và không gian sống:
- Tắm rửa nhẹ nhàng và vệ sinh cá nhân hàng ngày.
- Giữ nơi ở sạch sẽ, thoáng mát để hạn chế sự phát triển của vi khuẩn và virus.
- Nhỏ mắt và vệ sinh tai mũi họng:
- Nhỏ mắt bằng dung dịch nước muối sinh lý 0,9% từ 2–3 lần mỗi ngày để ngăn ngừa khô mắt và các vấn đề về giác mạc.
Phát hiện và xử lý biến chứng kịp thời
- Theo dõi sức khỏe sát sao để điều trị các biểu hiện bất thường như khó thở, tiêu chảy kéo dài hoặc tình trạng mất nước.
- Đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và xử lý ngay khi có dấu hiệu.
Tránh sử dụng corticoid khi sởi chưa khỏi hoàn toàn
- Corticoid là nhóm thuốc chống viêm mạnh nhưng không được sử dụng để điều trị nếu chưa có chỉ định của bác sĩ . Bởi lẽ, tình trạng bệnh của trẻ có thể không phù hợp với loại thuốc này.
Cách phòng tránh bệnh sởi cho trẻ
Để hạn chế mắc sởi, cần có những biện pháp để ngăn ngừa hiệu quả. Dưới đây là một số biện pháp phổ biến:
- Tiêm Vaccine
Tiêm vaccine là biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa bệnh sởi ở trẻ em. Vắc xin sởi thường được tiêm lần đầu tiên khi trẻ được 9 tháng tuổi, và có thể tiêm nhắc lại vào khoảng 18 tháng tuổi. Việc tiêm vaccine không chỉ giúp trẻ phát triển khả năng miễn dịch mà còn góp phần tạo ra miễn dịch cộng đồng.
- Đảm Bảo Cơ Thể Sạch Sẽ
Giữ vệ sinh cá nhân là một trong những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn ngừa sởi. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với người khác. Ngoài ra, khi ho hoặc hắt hơi, hãy che miệng và mũi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay để ngăn ngừa sự lây truyền.
- Hạn Chế Ở Gần Người Nhiệm Sởi
Trong mùa dịch, hạn chế cho trẻ đến nơi đông người là rất quan trọng. Nếu có người trong gia đình hoặc bạn bè bị sởi, hãy giữ khoảng cách và tránh tiếp xúc gần. Nếu có thể, hãy giữ trẻ ở nhà cho đến khi tình hình dịch bệnh ổn định. Việc này không chỉ giúp bảo vệ trẻ mà còn giảm nguy cơ lây virus ra cộng đồng.
- Tăng Cường Sức Đề Kháng
Để giúp trẻ có sức đề kháng tốt hơn, hãy đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng. Cung cấp vào thực đơn của bé nhiều loại thực phẩm giàu vitamin và các khoáng chất. Trong đó cần đặc biệt bổ sung vitamin A, C và kẽm giúp tăng cường sức khỏe cho trẻ. Ngoài ra, tạo môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát cũng rất quan trọng.
Những câu hỏi thường gặp
- Khi nào trẻ nên tiêm vaccine sởi?
Khi trẻ được khoảng 9 tháng tuổi, phụ huynh nên đưa trẻ đi tiêp phòng. Tiêm nhắc lại vào khoảng 18 tháng tuổi. Việc tiêm vaccine không chỉ bảo vệ trẻ mà còn giúp tạo miễn dịch cộng đồng, ngăn ngừa sự lây truyền của bệnh.
- Trẻ bị sởi có cần cách ly không?
Có, trẻ bị sởi cần được cách ly và điều trị để ngăn ngừa sự lây truyền của virus. Thời gian cách ly thường kéo dài từ 4 ngày sau khi phát ban xuất hiện cho đến khi trẻ khỏi bệnh.
- Có thể mắc sởi nhiều lần không?
Không, một khi đã mắc sởi và hồi phục thì cơ thể sẽ phát triển miễn dịch tự nhiên. Điều này giúp ngăn ngừa việc mắc sởi lần thứ hai.
- Trẻ đã tiêm vaccine có cần lo lắng về bệnh sởi không?
Trẻ đã tiêm vaccine sởi thường có khả năng miễn dịch cao và ít có nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm hoi là trẻ vẫn có thể mắc bệnh. Tuy nhiên, triệu chứng thường nhẹ hơn và ít có nguy cơ biến chứng.
Bệnh sởi ở trẻ em là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Bằng cách thực hiện các biện pháp điều trị hiệu quả, chúng ta có thể giảm thiểu nguy cơ lây lan sởi trong cộng đồng. Hãy luôn cập nhật thông tin và kiến thức về sởi để có thể chăm sóc và bảo vệ trẻ một cách tốt nhất!
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
