Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng khá phổ biến, với khoảng 50% trẻ đủ tháng và lên đến 80% trẻ sinh non mắc phải. Đây là hiện tượng do sự tích tụ bilirubin trong máu, thường xuất hiện sau khi trẻ được sinh ra vài ngày. Vậy nguyên nhân trẻ mắc bệnh là gì và cách điều trị ra sao? Cùng SIGC tìm hiểu ở bài viết này.

Tìm hiểu về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Bệnh vàng da là hiện tượng khi da và lòng trắng mắt của bé chuyển sang màu vàng. Nguyên nhân chính của tình trạng này là sự tích tụ bilirubin, một chất được sinh ra trong quá trình phân hủy hồng cầu. Ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện trong vài ngày đầu sau sinh, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm bệnh não do bilirubin gián tiếp, một tình trạng nguy hiểm có thể ảnh hưởng lâu dài đến trẻ.

Hiện nay, bệnh này được phân loại thành hai dạng chính:

• Vàng da sơ sinh sinh lý: Chiếm khoảng 75% số ca, đây là tình trạng tự nhiên và thường không gây nguy hiểm cho trẻ. Biểu hiện thường xuất hiện từ ngày thứ 2 hoặc 3 sau khi sinh. Trường hợp này thường nhẹ và có xu hướng tự hết trong vòng 1 tuần. Tình trạng này không để lại hậu quả lâu dài và không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.
• Vàng da sơ sinh bệnh lý: Đây là một tình trạng nghiêm trọng hơn, có thể xuất hiện trong vòng 24 đến 48 giờ đầu sau khi sinh. Nguyên nhân có thể do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm thiếu men G6PD, rối loạn chuyển hóa, nhiễm khuẩn hoặc bất đồng nhóm máu ABO. Tình trạng này tiến triển nhanh chóng và nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng. Do đó, việc theo dõi và can thiệp kịp thời rất quan trọng.

Ngoài ra, vàng da ở trẻ sơ sinh đủ tháng kéo dài trên 14 ngày hoặc trẻ sinh non kéo dài trên 21 ngày cần được chú ý và thăm khám bác sĩ. Một số nguyên nhân phổ biến có thể bao gồm do sữa mẹ (thường lành tính), suy giáp, hoặc teo đường mật bẩm sinh.

Nguyên nhân gây ra bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Trước khi trẻ sơ sinh chào đời, chúng nhận oxy từ mẹ qua nhau thai, nhờ vào các tế bào hồng cầu. Sau khi sinh, trẻ không còn cần số lượng tế bào hồng cầu lớn như khi còn trong bụng mẹ, do đó, phần lớn các tế bào này sẽ bị phân hủy và đào thải qua đường phân. Quá trình phân hủy tế bào hồng cầu tạo ra bilirubin – một chất màu vàng. Để loại bỏ chất này khỏi cơ thể, gan sẽ đảm nhiệm việc lọc chất này từ máu và chuyển nó vào ruột để đào thải qua phân và nước tiểu.

Tuy nhiên, vì gan của trẻ nhỏ chưa hoàn thiện, khả năng lọc và đào thải còn hạn chế. Khi đó, chất này sẽ tích tụ trong cơ thể, gây ra hiện tượng vàng da. Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng mắc bệnh bao gồm:

• Sinh non hoặc nhẹ cân: Chức năng gan chưa hoàn thiện, khiến tích tụ bilirubin tăng cao.
• Trẻ bú kém: Việc trẻ không bú đủ có thể làm chậm quá trình đào thải bilirubin qua phân và nước tiểu.
• Tiền sử gia đình: Nếu có anh/chị ruột từng bị, khả năng trẻ mắc phải tình trạng này cũng cao hơn.
• Khác biệt nhóm máu giữa mẹ và bé: Khi nhóm máu của mẹ và bé không tương thích, có thể làm tăng nguy cơ vàng da.
• Bị bầm tím trong quá trình sinh: Tình trạng này có thể làm gia tăng số lượng tế bào hồng cầu bị phá hủy, từ đó khiến bilirubin tích tụ nhiều hơn.
• Nhiễm trùng: Các trường hợp này có thể ảnh hưởng đến chức năng gan, làm giảm khả năng đào thải bilirubin.

Triệu chứng của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Là tình trạng phổ biến, đặc biệt trong những ngày đầu sau khi bé chào đời. Các dấu hiệu nhận biết thường rõ ràng và dễ nhận thấy ở một số vùng trên cơ thể trẻ như:

• Xuất hiện ở các vùng mặt, cổ, ngực và bụng trên rốn: Đây là những khu vực đầu tiên trên cơ thể trẻ xuất hiện màu vàng.
• Vàng da sinh lý thường xuất hiện trong khoảng 48-72 giờ sau khi sinh: Đối với các bé sinh đủ tháng, tình trạng thường tự khỏi sau khoảng 1 tuần. Tuy nhiên, đối với các bé sinh non, thời gian hồi phục có thể kéo dài thêm và kéo dài lên đến 2 tuần.
• Không có các dấu hiệu bất thường kèm theo: Vàng da sinh lý thường không đi kèm với các triệu chứng nghiêm trọng khác, như sốt hay khó thở.
• Tình trạng nước tiểu và phân của trẻ: Trẻ có thể có nước tiểu màu vàng nhạt hoặc thậm chí tối, nhưng phân vẫn duy trì màu sắc bình thường.
• Tăng trưởng và phát triển của trẻ: Bé vẫn ăn uống bình thường, khỏe mạnh và tăng cân đều đặn trong suốt giai đoạn này.

Cách trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Để điều trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh, bác sĩ sẽ xác định phương pháp phù hợp dựa trên loại và mức độ nghiêm trọng. Dưới đây là các phương pháp phổ biến hiện nay:

• Vàng da sinh lý: Thường chỉ xuất hiện ở mức độ nhẹ và không gây nguy hiểm cho trẻ. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ hướng dẫn các bậc phụ huynh cách chăm sóc và theo dõi tình trạng của bé tại nhà. Tình trạng này sẽ giảm dần theo thời gian mà không cần can thiệp y tế đặc biệt.
• Vàng da bệnh lý: Thường nghiêm trọng hơn. Khi đó, điều trị trong môi trường bệnh viện là cần thiết. Các phương pháp trị bệnh bao gồm:
  • Chiếu đèn trị vàng da sơ sinh: Chiếu đèn là phương pháp phổ biến nhất để chữa trị. Ánh sáng xanh với bước sóng đặc biệt giúp chuyển bilirubin gián tiếp trong máu thành dạng tan trong nước, từ đó dễ dàng đào thải qua nước tiểu. Trẻ sẽ được đặt trong nôi chuyên dụng, chỉ mặc tã và bảo vệ mắt khỏi ánh sáng. Phương pháp này rất hiệu quả và an toàn cho trẻ sơ sinh. Đèn chiếu sợi quang từ dưới lên cũng có thể được sử dụng nếu cần thiết. Khi thực hiện quang trị liệu, bác sĩ sẽ luôn kiểm tra cường độ, bước sóng và khoảng cách để đảm bảo an toàn cho trẻ.
  • Thay máu: Đây là phương pháp điều trị cho những trường hợp nghiêm trọng, khi nồng độ bilirubin trong máu quá cao và có nguy cơ gây tổn thương não (vàng da nhân). Phương pháp này được áp dụng khi các phương pháp khác không đạt hiệu quả. Thay máu giúp làm giảm nhanh chóng nồng độ và ngăn ngừa các di chứng nguy hiểm.
  • Truyền immunoglobulin: Truyền Immunoglobulin là phương pháp chữa trị dành cho các trường hợp do bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con, như bất đồng nhóm máu ABO. Immunoglobulin giúp giảm tình trạng tán huyết, từ đó làm giảm nồng độ bilirubin trong máu. Phương pháp này thường được kết hợp với chiếu đèn hoặc thay máu để đạt hiệu quả tối ưu.

Chăm sóc và theo dõi bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh tại nhà

Sau khi tìm hiểu các phương pháp điều trị vàng da cho trẻ sơ sinh tại nhà, việc chăm sóc trẻ tại nhà sao cho đúng cách là vô cùng quan trọng. Dưới đây là những lưu ý cần thiết mà các bậc phụ huynh nên chú ý để hỗ trợ trẻ hiệu quả trong quá trình chữa trị:

• Đảm bảo trẻ bú đủ sữa và dinh dưỡng cần thiết: Cho trẻ bú sữa mẹ theo nhu cầu, trung bình từ 8 – 12 lần/ngày, giúp cung cấp dưỡng chất tự nhiên để tăng cường sức đề kháng. Đối với trẻ bú sữa công thức, mẹ cần cho trẻ uống từ 30 – 60ml mỗi 2 – 3 giờ trong tuần đầu tiên. Việc bổ sung đầy đủ nước và dinh dưỡng sẽ hỗ trợ chức năng gan, giúp cơ thể loại bỏ độc tố và giảm tình trạng vàng da.
• Tạo không gian nghỉ ngơi thoải mái và an toàn cho trẻ: Lựa chọn không gian ngủ thoáng đãng, yên tĩnh, và có ánh sáng tự nhiên là cách tốt nhất để dễ dàng theo sát tình trạng của trẻ. Tránh để trẻ ở trong phòng tối, vì điều này sẽ làm khó khăn trong việc quan sát và phát hiện các dấu hiệu bất thường.
• Duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống xung quanh: Giữ gìn vệ sinh cho trẻ và không gian sống là yếu tố quan trọng giúp hạn chế gây nhiễm trùng sơ sinh, vì điều này có thể làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.
• Thực hiện thăm khám và theo dõi tình trạng của trẻ: Đưa trẻ đi thăm khám định kỳ theo lịch của bác sĩ đảm bảo sự thuyên giảm của tình trạng này. Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường như vàng da lan rộng, không chịu bú, hay có biểu hiện mệt mỏi, phụ huynh cần đưa trẻ đi bệnh viện để bác sĩ kịp thời kiểm tra và có biện pháp điều trị.

Các biến chứng nguy hiểm của bệnh vàng da ở trẻ sơ

Đây là một vấn đề mà các bậc phụ huynh cần phải chú ý, bởi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, trẻ có thể gặp phải những biến chứng nguy hiểm, trong đó có những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến não bộ. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu là rất quan trọng để bảo vệ trẻ. Dưới đây là các biến chứng chính mà cha mẹ cần lưu ý để có thể can thiệp kịp thời và giảm thiểu rủi ro cho con em mình:

Tình Trạng Bilirubin Não Cấp Tính

Khi trẻ xuất hiện tình trạng vàng da và đi kèm với các biểu hiện dưới đây, cha mẹ cần hết sức lưu ý, bởi có thể là dấu hiệu cảnh báo bilirubin não cấp tính:

• Trẻ ngủ sâu, khó đánh thức
• Khó tập trung hoặc phản ứng chậm
• Khóc thét không ngừng, có dấu hiệu đau đớn
• Bỏ bú mẹ hoặc mất hứng thú với ăn uống
• Sốt cao liên tục
• Các cử động bất thường hoặc co giật
• Xoắn vặn cơ thể

Theo các chuyên gia y tế, bilirubin là một chất có thể gây hại cho tế bào não khi mức độ trong máu vượt quá ngưỡng an toàn. Chất này có khả năng thẩm thấu vào mô não và gây tổn thương nghiêm trọng, ảnh hưởng đến thần kinh và khả năng học hỏi của trẻ về lâu dài. Do đó, việc phát hiện và chữa trị kịp thời tình trạng này là vô cùng quan trọng.

Vàng Da Nhân (Bệnh Não do Bilirubin)

Khi mức Bilirubin trong cơ thể trẻ vượt quá ngưỡng an toàn, gan của trẻ chưa đủ khả năng để đào thải kịp thời, dẫn đến tình trạng vàng da nhân, hay còn được gọi là bệnh não do Bilirubin. Nếu không được loại bỏ và tích tụ trong não, có thể gây ra tổn thương não nghiêm trọng, thậm chí không thể hồi phục. Chính vì thế, việc phát hiện và can thiệp chữa trị kịp thời là vô cùng quan trọng. Các chuyên gia y tế khuyến nghị rằng việc chữa trị cần phải được thực hiện trong 7 ngày đầu sau sinh để hạn chế tối đa việc tổn thương não của trẻ sơ sinh.

Khi nào nên đưa trẻ sơ sinh bị vàng da đến bệnh viện?

Trong nhiều trường hợp, nếu trẻ hoàn toàn khỏe mạnh và không có dấu hiệu nghiêm trọng, bệnh vàng da có thể được chữa trị tại nhà. Tuy nhiên, nếu bé có những biểu hiện sau, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được kiểm tra và trị bệnh kịp thời:

• Sốt cao bất thường: Nếu bé có triệu chứng sốt cao (trên 38°C), điều này có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng cần được thăm khám ngay.
• Bú kém hoặc bỏ bú: Khi trẻ ăn ít hơn 50% lượng sữa so với bình thường hoặc bỏ bú, đây là một dấu hiệu cảnh báo bé có thể đang gặp vấn đề sức khỏe.
• Trẻ mệt mỏi, buồn ngủ kéo dài hoặc không tỉnh táo: Nếu trẻ có dấu hiệu ngủ nhiều hơn bình thường hoặc trông mệt mỏi, không tỉnh táo, điều này có thể cho thấy tình trạng đang diễn biến nặng.
• Vàng da lan rộng: Nếu vùng vàng bắt đầu lan từ mặt xuống ngực, bụng, hoặc tay chân, mức độ vàng da có thể đang tăng lên và cần phải được kiểm tra.
• Tái phát sau khi điều trị bằng chiếu đèn: Nếu bé đã được chiếu đèn điều trị nhưng tình trạng tái phát, việc thăm khám lại là cần thiết.
• Vàng da kéo dài quá thời gian quy định: Nếu trẻ đủ tháng bị vàng da kéo dài hơn 2 tuần hoặc trẻ non tháng sẽ kéo dài trên 3 tuần, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám.
• Phân nhạt màu hoặc phân không bình thường: Phân của trẻ có màu nhạt hoặc bất thường có thể là dấu hiệu của sự tắc nghẽn đường mật hoặc các vấn đề liên quan đến gan mật.
• Nước tiểu sậm màu: Khi nước tiểu của bé có màu sắc bất thường, đây có thể là dấu hiệu của sự tích tụ bilirubin trong cơ thể, cần phải được bác sĩ kiểm tra để chẩn đoán.

Phòng ngừa bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời có thể dẫn đến những di chứng nghiêm trọng cho hệ thần kinh, như bại não hoặc thậm chí tử vong. Do đó, việc nhận diện sớm các dấu hiệu và áp dụng các biện pháp phòng ngừa đúng cách là rất quan trọng.

Để giảm nguy cơ con mắc bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh, mẹ bầu nên thực hiện đầy đủ các cuộc kiểm tra thai kỳ định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung đủ dưỡng chất và nghỉ ngơi khoa học trong ba tháng cuối thai kỳ sẽ giúp hạn chế tình trạng sinh non, một trong những yếu tố làm tăng khả năng mắc bệnh. Nếu trong quá trình mang thai, mẹ có bất kỳ triệu chứng bất thường nào, cần nhanh chóng đến bệnh viện để được kiểm tra và theo dõi chặt chẽ.

Với trẻ sơ sinh, nếu phát hiện vàng da do sinh lý, cha mẹ cần theo dõi kỹ tình trạng của trẻ. Việc cho bé bú mẹ thường xuyên và tắm nắng vào buổi sáng giúp cơ thể bé tự đào thải bilirubin, một cách tự nhiên và hiệu quả. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài hoặc nặng, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để bác sĩ nhi khoa có thể chẩn đoán và có biện pháp điều trị sớm.

Điều quan trọng là cha mẹ cần phân biệt rõ vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Việc chủ quan hoặc không nhận diện đúng có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng. Chính vì vậy, sự chú ý và theo dõi cẩn thận từng dấu hiệu nhỏ là vô cùng cần thiết để đảm bảo sự phát triển của trẻ.

FAQ

Vàng da ở trẻ sơ sinh có thể tái phát không?

Thông thường, vàng da sẽ không tái phát nếu đã được chữa trị đúng cách. Tuy nhiên, nếu trẻ có các vấn đề nền tảng như thiếu men G6PD hoặc rối loạn máu, tái phát bệnh, vì vậy việc theo dõi trẻ theo định kì là điều cần thiết.

Vàng da có thể xảy ra với trẻ sinh mổ không?

Trẻ sinh mổ có thể gặp phải vàng da như trẻ sinh thường, nhưng nguy cơ có thể cao hơn do sự thiếu hụt hormone giúp gan hoạt động trong quá trình sinh mổ, làm chậm quá trình đào thải bilirubin.

Liệu vàng da có thể xảy ra ngay sau khi sinh hay phải một thời gian sau đó?

Có thể xuất hiện ngay sau khi sinh hoặc trong vài ngày đầu đời. Tuy nhiên, nếu tình trạng này không xuất hiện trong 2-3 ngày đầu nhưng sau đó lại phát triển, ba mẹ cần lưu ý theo dõi và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Trên đây là những thông tin quan trọng về cách chăm sóc và điều trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Nếu trẻ gặp tình trạng vàng da sơ sinh, cha mẹ nên đưa bé đến các bệnh viện có chuyên khoa Nhi để trẻ được thăm khám và chữa trị phù hợp.

Hệ thống Đa khoa Quốc tế Sài Gòn (SIGC) hiện nay là một trong những địa chỉ uy tín, được nhiều gia đình lựa chọn để chăm sóc sức khỏe cho trẻ, với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao và các thiết bị y tế hiện đại.

Khoa Nhi của Hệ thống Đa khoa Quốc tế Sài Gòn (SIGC)được xây dựng theo tiêu chuẩn quốc tế, nhằm cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh toàn diện, đáp ứng các nhu cầu y tế cao cấp cho trẻ em và sự an tâm cho gia đình. Đây là nơi mà các bậc phụ huynh có thể yên tâm gửi gắm.

SIGC có các gói khám tổng quát cho trẻ từ 5 đến 16 tuổi được thiết kế dựa trên từng giai đoạn tăng trưởng của trẻ, không chỉ bảo vệ sức khỏe toàn diện mà còn cung cấp kiến thức khoa học cho các bậc cha mẹ về dinh dưỡng và phát triển. Gói khám bao gồm sự tư vấn trực tiếp từ bác sĩ chuyên khoa Nhi, giúp cha mẹ dễ dàng hơn trong việc theo dõi sức khỏe và định hướng phát triển toàn diện cho con.

Hãy liên hệ qua hotline hoặc truy cập website của SIGC để đặt lịch khám sớm nhất.

Hotline: (028) 38 213 456

Website: https://taimuihongsg.com

Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/