Bị stress: Nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng, điều trị & phòng ngừa
[vc_row bgtype="skin" break_in_responsive_996="true" css=".vc_custom_1688746457217{padding-top: 0px !important;padding-bottom: 0px !important;}"][vc_column width="2/3" offset="vc_col-xs-12"][vc_row_inner][vc_column_inner width="1/4" offset="vc_col-xs-4"][vc_empty_space height="22px"][vc_column_text css=".vc_custom_1689219313154{border-radius: 10px !important;}"] [/vc_column_text][/vc_column_inner][vc_column_inner width="3/4" offset="vc_col-xs-8"][vc_empty_space height="22px"][vc_column_text]THAM VẤN BỞI BÁC SĨGiám đốc Cơ sở 2 Phòng Khám Đa Khoa Quốc Tế Sài Gòn [/vc_column_text][/vc_column_inner][/vc_row_inner][/vc_column][vc_column width="1/3" offset="vc_hidden-xs"][/vc_column][/vc_row] |
Stress là gì?
Stress là trạng thái căng thẳng của hệ thần kinh, xuất hiện khi cơ thể hoặc tinh thần phải đối mặt với những áp lực, thay đổi hay tác động từ bên trong hoặc bên ngoài. Khi gặp yếu tố gây căng thẳng, cơ thể sẽ tiết ra các hormone làm tăng nhịp tim, nhịp thở và cung cấp thêm năng lượng để phản ứng lại tình huống.
Ở mức vừa phải, stress có thể mang lại tác dụng tích cực, giúp chúng ta tập trung và làm việc hiệu quả hơn. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài hoặc quá mức, nó sẽ dẫn đến hậu quả tiêu cực như mệt mỏi, suy nhược tinh thần, rối loạn tiêu hóa, giảm sức đề kháng và có thể phát triển thành trầm cảm, ảnh hưởng đến các mối quan hệ xung quanh.
Một số nhóm người dễ bị stress hơn, chẳng hạn như: người có thể trạng yếu, hay bệnh tật; sống trong môi trường thiếu lành mạnh; làm việc mệt mỏi kéo dài; thiếu tự tin, ít giao tiếp xã hội; hoặc bị tác động tiêu cực từ người xung quanh.
Các loại stress
- Stress cấp tính: Là trạng thái xảy ra bất ngờ do những tình huống thường ngày và thường sẽ tự hết sau một khoảng thời gian ngắn.
- Stress cấp tính tái diễn: Có biểu hiện tương tự tình trạng cấp tính nhưng xuất hiện lặp đi lặp lại nhiều lần, thường kéo dài vài ngày rồi mới giảm dần.
- Stress mạn tính: Là tình trạng kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí nhiều năm, thường liên quan đến những áp lực lớn và liên tục trong cuộc sống như mâu thuẫn hôn nhân, công việc quá tải, hoặc hậu chấn tâm lý từ các trải nghiệm đau thương thời thơ ấu.
Dấu hiệu của stress
Bị căng thẳng có thể biểu hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau, từ thể chất, tinh thần cho đến cảm xúc và hành vi. Cụ thể:
- Biểu hiện về thể chất
Cảm giác mệt mỏi liên tục, đau đầu, khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc. Một số người có thể gặp tình trạng tim đập nhanh, khó thở, đau tức ngực, buồn nôn hoặc nôn.
- Biểu hiện về tinh thần
Giảm khả năng tập trung, hay quên, cảm giác uể oải, thiếu động lực, dễ rơi vào trạng thái buồn bã hoặc thờ ơ với mọi thứ xung quanh. Ngoài ra, có thể xuất hiện sự bối rối, lúng túng hoặc khó đưa ra quyết định.
- Biểu hiện về hành vi
Có thể bao gồm thói quen khóc nhiều, thay đổi chế độ ăn uống thất thường (ăn quá nhiều hoặc bỏ bữa), phản ứng hấp tấp, có hành vi tự làm tổn thương bản thân, hoặc trở nên phụ thuộc vào chất kích thích như thuốc lá, rượu, ma túy,…
- Biểu hiện về cảm xúc
Người bệnh thường cảm thấy lo âu, sợ hãi, dễ cáu giận, bực bội và khó kiểm soát cảm xúc. Đôi khi còn xuất hiện cảm giác thất vọng, tuyệt vọng hoặc chán nản.
Nguyên nhân gây stress
Bệnh stress thường hình thành từ nhiều yếu tố khác nhau, cụ thể gồm:
Áp lực từ công việc
Những thay đổi như chuyển sang môi trường làm việc mới, mất việc, khó khăn trong quá trình tìm việc, hoặc các yêu cầu công việc dồn dập với thời hạn gấp… đều dễ khiến con người rơi vào trạng thái lo âu và căng thẳng. Bên cạnh đó, sự khác biệt về văn hóa nơi làm việc cũng có thể làm tăng cảm giác hoang mang, mệt mỏi.
Tác động từ cuộc sống hàng ngày
Những yếu tố như khí hậu thay đổi thất thường, tình trạng ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông hoặc không gian sống kém chất lượng… đều góp phần tạo nên cảm giác khó chịu, bức bối. Ngoài ra, các biến cố hay sự kiện quan trọng trong đời – như kết hôn, ly hôn, sinh con hoặc mất người thân – cũng thường kéo theo áp lực tinh thần lớn.
Nguyên nhân từ chính bản thân
Những thay đổi sinh lý như tuổi dậy thì, giai đoạn tiền mãn kinh, tuổi già hoặc bệnh tật đều có thể khiến cơ thể và tâm lý nhạy cảm hơn, dễ bị áp lực. Đôi khi, không đến từ bên ngoài mà xuất phát từ áp lực do chính bản thân tự tạo ra. Người cầu toàn, sống trong môi trường khắt khe hoặc thường xuyên bị đem ra so sánh cũng dễ rơi vào tình trạng này.
Bên cạnh đó, tâm lý bất ổn hoặc thói quen nhìn mọi việc theo hướng tiêu cực có thể khiến một người luôn căng thẳng, lo sợ và mất dần niềm tin vào cuộc sống, dẫn đến sự mệt mỏi và chán nản kéo dài.
Stress ảnh hưởng thế nào đến sinh hoạt hàng ngày
Xì trét khiến người mắc khó kiểm soát cảm xúc và ứng phó với các vấn đề thường ngày, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến các mối quan hệ xung quanh và sức khỏe tổng thể. Tình trạng này dễ gây lo âu, căng thẳng kéo dài và thậm chí dẫn tới kiệt sức hoặc trầm cảm.
Ở mức độ cấp tính, như khi xảy ra tranh cãi gay gắt, căng thẳng có thể kích hoạt cơn đau tim hoặc gây rối loạn nhịp tim. Ngược lại, nếu kéo dài (mạn tính), hệ thần kinh luôn trong tình trạng căng thẳng, dễ dẫn tới nhiều tổn hại nghiêm trọng cho cơ thể.
Nguy cơ khi stress kéo dài
- Trầm cảm và lo âu: Căng thẳng thần kinh lâu ngày, không được giải tỏa, có thể khiến cấu trúc não bộ bị tổn thương, dẫn đến những biểu hiện nghiêm trọng của trầm cảm. Người thường xuyên bị áp lực dễ trở nên nhạy cảm, lo lắng thái quá, hình thành cảm giác bất an vô lý, từ đó dẫn đến rối loạn lo âu.
- Ảnh hưởng đến tư duy và trí nhớ: Khi cơ thể chịu áp lực lớn, lượng oxy cung cấp cho não giảm xuống, gây ra tình trạng mệt mỏi, kém tập trung, trí nhớ suy giảm. Nếu tình trạng này kéo dài, não có thể teo nhỏ trước tuổi 50, làm tăng nguy cơ mất trí nhớ sớm và hệ miễn dịch suy yếu, đẩy người bệnh vào trạng thái trầm cảm.
- Tác động đến hệ thần kinh trung ương và nội tiết: Hệ thần kinh trung ương (CNS) chịu trách nhiệm điều khiển phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy”. Dưới sự chỉ huy của vùng dưới đồi, tuyến thượng thận sẽ tiết ra các hormone như adrenaline và cortisol để giúp cơ thể ứng phó. Những hormone này khiến tim đập nhanh, tăng tuần hoàn máu đến cơ, tim và các cơ quan quan trọng. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài, cơ thể không thể tự điều chỉnh trở lại, gây ra thói quen ăn uống mất kiểm soát, lạm dụng chất kích thích và xa lánh xã hội.
- Gây bệnh tim mạch và huyết áp cao: Căng thẳng stress làm tăng nhịp thở để cung cấp nhiều oxy hơn cho cơ thể. Đối với người có bệnh hô hấp như hen suyễn, tình trạng này càng trở nên nghiêm trọng. Đồng thời, hormone căng thẳng khiến mạch máu co lại, làm tim đập nhanh hơn và huyết áp tăng cao. Nếu kéo dài, tim phải hoạt động quá mức, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.
- Rối loạn tiêu hóa: Tình trạng áp lực làm tăng tiết axit dạ dày, dễ gây trào ngược, ợ chua. Ngoài ra, quá trình vận chuyển thức ăn qua đường ruột cũng bị ảnh hưởng, dẫn đến táo bón hoặc tiêu chảy. Gan sẽ sản xuất thêm glucose để đáp ứng nhu cầu năng lượng, nếu kéo dài sẽ khiến lượng đường trong máu tăng cao, dễ dẫn đến tiểu đường tuýp 2.
- Ảnh hưởng hệ cơ xương: Cơ bắp phải thường xuyên căng cứng để phòng vệ, lâu ngày gây đau mỏi lưng, vai và toàn thân.
- Suy giảm chức năng sinh sản: Ở nam giới, tình trạng kéo dài có thể làm giảm nồng độ testosterone, dẫn tới giảm chất lượng tinh trùng, rối loạn cương dương hoặc liệt dương. Ở phụ nữ, tình trạng này có thể khiến chu kỳ kinh nguyệt rối loạn, đau bụng kinh nặng hơn và làm tăng các triệu chứng ở giai đoạn mãn kinh.
- Suy yếu hệ miễn dịch: Hormone căng thẳng khi tồn tại lâu dài sẽ làm giảm khả năng miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh do virus như cảm cúm và cảm lạnh thông thường.
Phương pháp chẩn đoán stress
Để xác định mức độ căng thẳng sinh học, bác sĩ thường khai thác thông tin qua các bảng câu hỏi nhằm tìm hiểu nguyên nhân, thời gian xuất hiện cũng như mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt và tâm lý của người bệnh.
Nếu gặp phải tình trạng này trong thời gian dài, bác sĩ sẽ kết hợp đánh giá thêm các biểu hiện thực thể như huyết áp tăng cao, nhịp tim bất thường hoặc các rối loạn liên quan, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp.
Điều trị giảm stress như thế nào?
Một số phương pháp thường được áp dụng để giảm thiểu và quản lý căng thẳng:
Liệu pháp tâm lý
- Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): Hỗ trợ người bệnh thay đổi cách suy nghĩ tiêu cực, từ đó điều chỉnh cảm xúc và hành vi.
- Giảm căng thẳng bằng chánh niệm (MBSR): Kết hợp thiền và chánh niệm để giúp tinh thần trở nên thư thái, giảm áp lực tâm lý.
Sử dụng thuốc
Ở một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giúp kiểm soát triệu chứng như thuốc hỗ trợ giấc ngủ, thuốc giảm lo âu hay thuốc chống trầm cảm. Việc dùng thuốc cần được theo dõi chặt chẽ để đảm bảo an toàn.
Phương pháp hỗ trợ bổ sung
Một số hình thức khác như châm cứu, xoa bóp, liệu pháp hương thơm, yoga hoặc thiền có thể giúp giảm bớt căng thẳng, cải thiện tinh thần và tăng cường sức khỏe tổng thể.
Tự quản lý stress hàng ngày
- Nhận diện tín hiệu xì trét: Cảm giác mệt mỏi, chán nản, mất động lực… là dấu hiệu bạn nên dành thời gian chăm sóc tinh thần.
- Duy trì vận động: Tập thể dục đều đặn không chỉ tốt cho thể chất mà còn giúp não bộ giải phóng hormone tạo cảm giác thoải mái.
- Thực hành chánh niệm: Mỗi ngày nên dành ít phút để suy ngẫm và nhìn nhận cuộc sống theo hướng tích cực, giúp giảm áp lực và giữ tinh thần lạc quan.
Các biện pháp phòng tránh stress
Dù không thể loại bỏ hoàn toàn căng thẳng khỏi cuộc sống, nhưng bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau để giảm nguy cơ và kiểm soát tốt hơn:
- Giảm bớt các tác nhân gây căng thẳng
Cố gắng hạn chế mức độ, thời gian và tần suất tiếp xúc với những yếu tố dễ gây áp lực. Việc này giúp tâm trí và cơ thể được thư giãn nhiều hơn.
- Điều hòa nhịp thở
Thực hành các bài tập thở sâu và chậm, giúp hạ nhịp tim và ổn định huyết áp, từ đó làm dịu thần kinh.
- Thực hành lối sống lành mạnh
Ăn uống đủ bữa, cân đối dinh dưỡng, luyện tập thể thao đều đặn và ngủ đủ giấc sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh, tăng sức đề kháng. Đồng thời hạn chế đồ uống chứa caffeine và chất kích thích.
- Tận dụng âm nhạc
Nghe những bản nhạc nhẹ nhàng có thể hỗ trợ hạ huyết áp, cải thiện nhịp thở, kích thích cơ thể sản sinh endorphin (giúp giảm đau, giảm căng thẳng) và S-IgA (hỗ trợ miễn dịch).
- Nuôi dưỡng đời sống tinh thần
Tham gia các nhóm sở thích, câu lạc bộ hoặc sinh hoạt cộng đồng giúp mở rộng mối quan hệ, chia sẻ niềm vui và giảm cảm giác cô đơn.
- Hoạt động nhẹ nhàng
Dọn dẹp nhà cửa, nấu ăn, chăm sóc cây cối hoặc làm những việc bạn yêu thích có thể giúp tiêu hao hormone gây căng thẳng như cortisol, đồng thời kích thích cơ thể tiết dopamine và serotonin – hai chất mang lại cảm giác vui vẻ và hưng phấn.
- Bổ sung thực phẩm hỗ trợ giảm căng thẳng
Thêm vào chế độ ăn hàng ngày các loại thực phẩm như cá hồi, bột yến mạch, sô cô la đen, kiwi, khoai tây, rau xanh, trà xanh, hạt hướng dương hoặc cam – vốn giàu dưỡng chất giúp cơ thể thư giãn và cải thiện tâm trạng.
Một số câu hỏi về stress thường gặp
Stress có phải là trầm cảm không?
Stress và trầm cảm đều là vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần nhưng không giống nhau. Stress là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước áp lực, trong khi trầm cảm là một rối loạn cảm xúc với triệu chứng kéo dài như buồn bã, mất hứng thú và mệt mỏi.
Ngủ nhiều hơn có giúp giảm stress không?
Ngủ đủ và chất lượng giấc ngủ tốt có thể hỗ trợ giảm căng thẳng, giúp cơ thể và tinh thần phục hồi. Tuy nhiên, ngủ quá nhiều lại dễ gây mệt mỏi thêm và không phải là cách giải quyết gốc rễ vấn đề
Stress có gây tăng cân không?
Có, tình trạng này có thể làm thay đổi thói quen ăn uống và rối loạn chuyển hóa, khiến một số người ăn nhiều hơn hoặc thèm đồ ngọt, dẫn đến tăng cân ngoài ý muốn.
Có thể thấy stress không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn tác động trực tiếp tới sức khỏe và chất lượng cuộc sống, tuy khó tránh nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu chúng ta nhận diện sớm, điều chỉnh lối sống và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần.
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
