Trĩ ngoại là bệnh gì? Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán & điều trị
|
Trĩ ngoại là gì?
Trĩ ngoại là tình trạng giãn và phình to của các tĩnh mạch ở khu vực hậu môn, nằm bên dưới đường lược. Các búi trĩ hình thành ngay rìa hậu môn, có thể quan sát được bằng mắt thường. Chúng thường bị bao phủ bởi lớp da mỏng và có xu hướng nổi lên, chồng lên nhau, gây cảm giác cộm, vướng.
Tuy không đe dọa đến tính mạng, nhưng búi trĩ lại ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt hàng ngày do cảm giác đau, ngứa rát hoặc chảy máu khi đi đại tiện. Nếu để kéo dài mà không được can thiệp, tình trạng này có thể dẫn đến viêm nhiễm, nứt kẽ hậu môn hoặc hình thành áp xe hậu môn, gây biến chứng nặng nề.
Việc phát hiện và điều trị sớm là cần thiết để kiểm soát triệu chứng và ngăn chặn diễn tiến xấu. Người bệnh nên chủ động thăm khám tại cơ sở y tế chuyên khoa ngay khi có dấu hiệu bất thường tại vùng hậu môn.
Dấu hiệu bị trĩ ngoại
Trĩ ngoại thường có biểu hiện tương tự như trĩ nội ở giai đoạn đầu, với một trong những triệu chứng phổ biến là đi tiêu ra máu – máu thường có màu đỏ tươi và xuất hiện sau khi đại tiện. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có hiện tượng chảy máu. Ngoài ra, người bệnh có thể cảm thấy nặng tức vùng hậu môn, kèm theo cảm giác muốn đi vệ sinh nhưng không thực sự cần thiết.
Cơn đau rát vùng hậu môn cũng là triệu chứng thường gặp, đặc biệt trong lúc đại tiện hoặc sau đó. Cơn đau có thể kéo dài âm ỉ suốt cả ngày, nhất là khi ngồi lâu.
Ở những trường hợp rõ ràng hơn, búi trĩ có thể sa ra ngoài và dễ dàng nhìn thấy như một khối phồng nhỏ ở rìa hậu môn, trông giống như mảnh da dư. Khi bệnh tiến triển, búi trĩ có thể to lên, có màu đỏ sẫm, bị phủ bởi một lớp da và nổi rõ các mạch máu ngoằn ngoèo, thậm chí có thể kèm theo dịch mủ nếu có viêm nhiễm. Người bệnh cũng thường xuyên cảm thấy ngứa ngáy, ẩm ướt hoặc nóng rát quanh vùng hậu môn.
Nếu không điều trị, búi trĩ sẽ tiếp tục phát triển và dễ bị tổn thương, dẫn đến chảy máu khi có tác động từ bên ngoài hoặc khi đi lại, vận động mạnh.
Dựa vào mức độ nặng nhẹ, trĩ ngoại được phân thành 4 cấp độ:
- Ở cấp 1, búi trĩ bắt đầu sưng và có thể gây chảy máu nhẹ.
- Trĩ ngoại độ 2, búi trĩ lòi ra khi rặn nhưng tự thu lại sau khi đại tiện.
- Ở cấp 3, khối trĩ sa ra không tự co lại mà cần dùng tay đẩy vào.
- Trĩ ngoại độ 4 là nặng nhất, búi trĩ thường xuyên nằm ngoài hậu môn và có thể bị tắc nghẽn mạch máu, gây đau đớn nghiêm trọng.
Nguyên nhân trĩ ngoại
Búi trĩ hình thành do sự căng giãn quá mức của các tĩnh mạch vùng hậu môn, và điều này thường bắt nguồn từ các yếu tố sinh hoạt hằng ngày. Những người có công việc phải ngồi lâu, đứng nhiều hoặc ít vận động thường xuyên dễ bị ảnh hưởng do áp lực liên tục lên khu vực hậu môn trực tràng. Việc phải mang vác nặng hoặc làm việc quá sức cũng làm tăng nguy cơ phát triển bệnh.
Một nguyên nhân khác đến từ tình trạng táo bón kéo dài, khiến người bệnh phải rặn nhiều mỗi khi đại tiện, làm tăng áp lực lên hệ tĩnh mạch hậu môn – lâu ngày sẽ hình thành búi trĩ. Bên cạnh đó, chế độ ăn uống thiếu rau xanh, chất xơ hoặc thường xuyên sử dụng thực phẩm cay nóng, đồ uống có cồn cũng góp phần khiến tình trạng bệnh trầm trọng hơn.
Ngoài ra, một số thói quen thường ngày tưởng như vô hại như ngồi xổm lâu hoặc cố rặn khi đi vệ sinh cũng có thể là yếu tố kích thích búi trĩ hình thành. Đặc biệt, một số trường hợp có liên quan đến việc quan hệ tình dục qua đường hậu môn, dẫn đến tổn thương và tạo điều kiện cho trĩ phát triển.
Ai có nguy cơ bị mắc trĩ ngoại
Trĩ ngoại là bệnh lý phổ biến ở hệ tĩnh mạch hậu môn, với tỷ lệ mắc chiếm gần một nửa dân số trưởng thành. Đối tượng có nguy cơ cao thường là người trung niên và cao tuổi, đặc biệt từ sau độ tuổi 50. Bệnh xuất hiện ở cả nam và nữ, tuy nhiên nam giới có xu hướng mắc nhiều hơn.
Một số yếu tố dễ làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh có thể kể đến như:
- Thể trạng và lối sống: Những người bị thừa cân, béo phì hoặc có chế độ ăn thiếu chất xơ dễ bị táo bón – yếu tố chính dẫn đến trĩ.
- Tư thế làm việc: Những ai thường xuyên ngồi lâu một chỗ hoặc đứng liên tục trong thời gian dài, chẳng hạn như nhân viên văn phòng, tài xế, giáo viên hay bảo vệ, đều có nguy cơ cao hơn.
- Di truyền và nội tiết: Người có người thân từng mắc trĩ có khả năng bị ảnh hưởng do yếu tố di truyền. Ngoài ra, phụ nữ trong giai đoạn mang thai cũng dễ mắc bệnh do áp lực lên vùng hậu môn tăng cao.
- Thói quen sinh hoạt: Quan hệ tình dục qua đường hậu môn, lười vận động, ho kéo dài hoặc thường xuyên phải mang vác vật nặng đều là những yếu tố làm tăng áp lực lên tĩnh mạch vùng hậu môn và góp phần thúc đẩy sự hình thành búi trĩ ngoại.
Biến chứng trĩ ngoại
Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, trĩ có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho người bệnh. Một trong những biến chứng phổ biến nhất là tình trạng mất máu kéo dài do chảy máu hậu môn, từ đó dẫn đến thiếu máu. Nhiều trường hợp khi đến bệnh viện đã có biểu hiện mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt do thiếu máu trầm trọng.
Ngoài ra, trĩ cũng có thể gây tắc nghẽn mạch máu trong búi trĩ – hiện tượng này gọi là huyết khối. Khi đó, búi trĩ có thể phình to, chứa cục máu đông bên trong khiến người bệnh cảm thấy đau nhức dữ dội và có thể sốt nhẹ. Dù không quá nguy hiểm nhưng trường hợp này đôi khi cần can thiệp tiểu phẫu để giải phóng khối máu tụ.
Bên cạnh đó, một số biến chứng khác cũng có thể xảy ra như: viêm nhiễm quanh hậu môn, hình thành áp xe, và trong những tình huống nghiêm trọng hơn có thể liên quan đến các bệnh lý nguy hiểm như ung thư trực tràng, ung thư hậu môn hoặc các vấn đề viêm ruột mạn tính. Vì vậy, việc chủ động thăm khám và điều trị trĩ ngoại là điều rất cần thiết để ngăn ngừa biến chứng không mong muốn.
Khi nào cần đi gặp bác sĩ?
Mặc dù trĩ ngoại không phải là tình trạng nguy hiểm tính mạng, nhưng vẫn có những trường hợp người bệnh cần thăm khám y tế. Nếu sau vài ngày áp dụng các biện pháp tự chăm sóc tại nhà mà triệu chứng không thuyên giảm – đặc biệt là đau rát, sưng hoặc chảy máu hậu môn – bạn nên tìm đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị đúng cách.
Ngoài ra, bạn không nên chủ quan cho rằng mọi dấu hiệu chảy máu hậu môn đều do trĩ. Trường hợp bạn gặp thay đổi bất thường trong thói quen đi ngoài, phân có màu lạ hoặc bị tiêu chảy, táo bón kéo dài kèm chảy máu, cần đi khám sớm để loại trừ các bệnh lý khác nguy hiểm hơn. Đặc biệt, nếu thấy máu ra nhiều, kèm theo cảm giác chóng mặt, hoa mắt hoặc có dấu hiệu mất ý thức, bạn cần được cấp cứu ngay lập tức.
Phương pháp chẩn đoán trĩ ngoại
Chẩn đoán bệnh trĩ chủ yếu dựa trên biểu hiện lâm sàng và kết quả kiểm tra hậu môn. Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ ghi nhận các dấu hiệu bên ngoài như sự hiện diện của búi trĩ, mức độ sưng viêm hoặc chảy máu. Vì trĩ ngoại hình thành ở vị trí dễ quan sát nên việc xác định bệnh thường không quá phức tạp.
Tuy nhiên, để có đánh giá toàn diện hơn, bác sĩ có thể thực hiện thêm các kỹ thuật hỗ trợ như:
- Khám trực tràng bằng tay: Đây là bước cơ bản nhằm kiểm tra cấu trúc và cảm nhận bất thường trong ống hậu môn.
- Soi hậu môn – trực tràng: Được áp dụng nhằm phát hiện tổn thương phối hợp hoặc loại trừ các bệnh lý khác trong khu vực này.
- Xét nghiệm máu: Dành cho các trường hợp có biểu hiện chảy máu kéo dài, giúp đánh giá tình trạng thiếu máu tiềm ẩn.
- Nội soi đại tràng: Trong một số trường hợp đặc biệt khi có biểu hiện xuất huyết tiêu hóa không rõ nguyên nhân, nội soi đại tràng có thể được chỉ định để loại trừ nguy cơ mắc các bệnh lý nặng hơn như polyp hoặc ung thư.
Điều trị trĩ ngoại
Việc điều trị trĩ ngoại thường bắt đầu bằng các biện pháp nhằm làm giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Những biện pháp này bao gồm: làm mềm phân để tránh táo bón, ngâm hậu môn trong nước ấm từ 5–10 phút nhiều lần trong ngày (tốt nhất hơn 6 lần, đặc biệt sau khi đại tiện).
Điều trị nội khoa
Trong y học hiện đại, các thuốc hỗ trợ làm bền thành tĩnh mạch đã được chứng minh có khả năng cải thiện triệu chứng trĩ thông qua các nghiên cứu lâm sàng có kiểm chứng. Đây thường là lựa chọn đầu tiên trong điều trị trĩ mức độ nhẹ đến trung bình. Các thuốc này chứa hoạt chất nguồn gốc thực vật có tác dụng bảo vệ và tăng trương lực thành mạch.
Với các trường hợp trĩ cấp, phác đồ thường áp dụng liều cao trong vài ngày đầu, sau đó giảm dần để duy trì hiệu quả điều trị. Bệnh nhân cũng được khuyến cáo dùng các chế phẩm hỗ trợ nhuận tràng có tác dụng tạo khối, tránh dùng thuốc nhuận tràng kích thích để hạn chế biến chứng và tổn thương hậu môn. Đồng thời, cần uống đủ nước trong ngày.
Thuốc giảm đau thông thường không kê đơn cũng thường được chỉ định để giúp kiểm soát cơn đau và tình trạng khó chịu. Ngoài ra, một số loại thuốc giảm viêm có thể được dùng trong thời gian ngắn theo hướng dẫn y tế, tùy thuộc vào mức độ đau và sưng nề.
Trường hợp có dấu hiệu nhiễm khuẩn hoặc biến chứng như áp xe, viêm mô mềm vùng hậu môn, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc kháng sinh phù hợp với tác nhân nghi ngờ hoặc kết quả nuôi cấy.
Thuốc bôi tại chỗ cũng là một lựa chọn hỗ trợ, thường chứa các thành phần làm dịu da, kháng viêm nhẹ hoặc có nguồn gốc tự nhiên. Dù chưa có bằng chứng khoa học chắc chắn về hiệu quả khi dùng đơn lẻ, nhưng chúng thường được dùng kết hợp với thuốc uống để tăng hiệu quả điều trị.
Điều trị bằng can thiệp ngoại khoa
Với những trường hợp bệnh trĩ ở giai đoạn nặng, hoặc không đáp ứng với điều trị nội khoa, can thiệp bằng phẫu thuật là cần thiết.
Hai phương pháp ngoại khoa phổ biến hiện nay là:
- Kỹ thuật khâu treo trĩ bằng dụng cụ chuyên biệt: Áp dụng chủ yếu với trĩ độ III hoặc IV, phương pháp này giữ lại chức năng sinh lý của búi trĩ và hạn chế tổn thương hậu môn bằng cách nâng búi trĩ vào đúng vị trí sinh lý.
- Phẫu thuật cắt búi trĩ từng phần: Đây là phương pháp truyền thống nhưng vẫn rất hiệu quả, đặc biệt trong những trường hợp có trĩ vòng, trĩ hỗn hợp hay búi trĩ bị huyết khối, hoại tử. Phẫu thuật viên cần đảm bảo giữ lại vùng da niêm để tránh biến chứng hẹp ống hậu môn sau mổ.
Lưu ý: Việc sử dụng thuốc hoặc can thiệp ngoại khoa cần được bác sĩ chuyên khoa chỉ định, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hay điều trị theo kinh nghiệm cá nhân để tránh biến chứng nghiêm trọng.
Thói quen sinh và phòng ngừa trĩ ngoại
Để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh trĩ ngoại cũng như hạn chế tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, người bệnh cần chú ý điều chỉnh thói quen sinh hoạt hằng ngày một cách khoa học và hợp lý.
Về sinh hoạt cá nhân, nên duy trì việc ngâm hậu môn trong nước ấm để làm dịu cảm giác đau và giảm viêm. Việc vệ sinh khu vực hậu môn cần được thực hiện nhẹ nhàng, ưu tiên dùng khăn mềm, giấy ướt hoặc bông để tránh gây tổn thương. Sau phẫu thuật (nếu có), người bệnh cần rửa vết thương thường xuyên tại cơ sở y tế theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
Ngoài ra, nên duy trì các hoạt động thể chất nhẹ nhàng như đi bộ, yoga… tránh khuân vác nặng, không nên ngồi hoặc đứng liên tục quá lâu. Nếu phải làm việc trong tư thế ngồi lâu, nên đứng lên vận động sau mỗi 30–45 phút.
Về chế độ ăn uống, ưu tiên bổ sung thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt để cải thiện hoạt động của hệ tiêu hóa, hạn chế táo bón. Uống đủ lượng nước mỗi ngày giúp làm mềm phân, hỗ trợ quá trình đại tiện dễ dàng hơn. Đồng thời, người bệnh nên hạn chế thực phẩm cay nóng, không dùng rượu bia hay đồ uống có cồn để giảm nguy cơ kích ứng niêm mạc ruột.
Một số lưu ý khác để phòng ngừa trĩ gồm:
- Tạo thói quen đi đại tiện vào một khung giờ cố định trong ngày, không nên nhịn khi có nhu cầu.
- Vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ sau mỗi lần đi tiêu.
- Tránh rặn quá mức khi đại tiện vì điều này sẽ làm tăng áp lực lên thành tĩnh mạch hậu môn, từ đó góp phần hình thành búi trĩ.
Các câu hỏi thắc mắc thường gặp về trĩ ngoại
Có nên dùng thuốc Đông y để chữa trĩ ngoại không?
Việc sử dụng thuốc Đông y để chữa trĩ ngoại có thể mang lại hiệu quả hỗ trợ giảm triệu chứng nếu được bào chế đúng cách và sử dụng theo hướng dẫn của người có chuyên môn. Tuy nhiên, người bệnh cần thận trọng, không nên tự ý dùng mà nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh dùng phải sản phẩm kém chất lượng hoặc không phù hợp với tình trạng bệnh.
Có thể dùng thuốc đặt hậu môn cho trĩ ngoại không?
Thuốc đặt hậu môn thường được chỉ định trong điều trị trĩ nội nhiều hơn, nhưng với búi trĩ ngoại, nếu có viêm hoặc sưng đau vùng hậu môn, một số loại thuốc đặt cũng có thể được cân nhắc sử dụng để giảm khó chịu. Việc này cần có sự đánh giá và hướng dẫn từ bác sĩ, không nên tự ý dùng để tránh làm nặng thêm triệu chứng.
Bị trĩ ngoại có nên nhịn đi vệ sinh để tránh đau không?
Người bị trĩ ngoại tuyệt đối không nên cố nhịn đi vệ sinh, vì điều này sẽ khiến phân trở nên khô cứng hơn, làm tăng áp lực khi đại tiện và khiến tình trạng đau rát cũng như tổn thương búi trĩ trở nên nghiêm trọng hơn. Thay vào đó, hãy tập đi tiêu đúng giờ mỗi ngày và tạo điều kiện thuận lợi để đại tiện dễ dàng.
Việc nhận diện sớm và điều trị đúng cách đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát trĩ ngoại. Thay vì chờ đến khi triệu chứng trở nên dai dẳng hay gây biến chứng, người bệnh nên chủ động kiểm tra sức khỏe hậu môn – trực tràng định kỳ, đặc biệt nếu thuộc nhóm nguy cơ cao.
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
