Ung thư gan: Nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán, điều trị
|
Ung thư gan là bệnh gì?
Ung thư gan là tình trạng xuất hiện khối u ác tính trong gan, dần phá hủy tế bào gan khỏe mạnh và làm suy giảm chức năng của cơ quan thiết yếu này.
Có hai dạng chính:
- Ung thư gan nguyên phát: Khối u hình thành trực tiếp từ các tế bào trong gan.
- Ung thư gan thứ phát (di căn): Xuất hiện khi tế bào ung thư từ cơ quan khác như phổi, đại tràng, hoặc vú lan tới gan.
Ung thư gan nguyên phát có mấy loại?
Ung thư gan nguyên phát có thể bắt đầu từ một khối u đơn lẻ hoặc xuất hiện tại nhiều vị trí trong gan. Các dạng phổ biến bao gồm:
Ung thư biểu mô tế bào gan – HepatoCellular Carcinoma
Ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular Carcinoma – HCC) là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 75% ca bệnh. HCC thường gặp ở người bị viêm gan B, viêm gan C, hoặc xơ gan do rượu.
Ung thư đường mật – Cholangiocarcinoma
Ung thư đường mật (Cholangiocarcinoma) hình thành từ ống dẫn mật trong gan, nơi vận chuyển mật đến túi mật và ruột non để tiêu hóa thức ăn.
- Nếu khối u phát triển trong gan: Ung thư đường mật trong gan.
- Nếu ngoài gan: Ung thư đường mật ngoài gan.
Loại ung thư này chiếm khoảng 10–20% các trường hợp ung thư gan nguyên phát.
U mạch máu ác tính
Đây là dạng ung thư hiếm gặp, khởi phát từ mạch máu trong gan. U mạch máu ác tính thường tiến triển nhanh và thường được phát hiện ở giai đoạn muộn.
U nguyên bào gan
U nguyên bào gan là loại ung thư cực kỳ hiếm, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em dưới 3 tuổi. Nếu được phát hiện sớm và điều trị bằng phẫu thuật kết hợp hóa trị, tiên lượng rất khả quan với tỷ lệ sống trên 90%.
Triệu chứng nhận biết ung thư gan
Biểu hiện ung thư gan giai đoạn đầu thường không có dấu hiệu rõ rệt. Các dấu hiệu chỉ trở nên rõ ràng hơn khi bệnh đã tiến triển nặng hơn, bao gồm:
- Sụt cân không rõ nguyên nhân
- Mất cảm giác thèm ăn, ăn kém ngon
- Cảm thấy nặng, đau tức hoặc phát hiện khối u ở vùng dưới sườn bên phải
- Cảm giác buồn nôn và nôn ói
- Cơ thể mệt mỏi, suy kiệt
- Bụng trướng to
- Da và mắt vàng, nước tiểu đậm, phân nhạt màu
- Sốt dai dẳng
Nếu nhận thấy các dấu hiệu này, người bệnh nên khám tầm soát càng sớm càng tốt để có phương án điều trị kịp thời.
Nguyên nhân dẫn đến ung thư gan là gì?
Bệnh hình thành khi tế bào gan xuất hiện đột biến trong DNA – bộ hướng dẫn kiểm soát mọi hoạt động sống của tế bào. Những đột biến này làm cho tế bào phát triển mất kiểm soát, tạo thành khối u ác tính trong gan.
Trong nhiều trường hợp, khối u gan phát triển trên nền bệnh lý mạn tính như viêm gan B, viêm gan C, hoặc xơ gan. Tuy nhiên, vẫn có những bệnh nhân mắc bệnh dù không có tiền sử bệnh lý về gan, khiến nguyên nhân gây ung thư gan chính xác vẫn chưa được xác định rõ.
Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh ung thư gan cao
Nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh , bao gồm:
- Người nhiễm viêm gan B hoặc C mạn tính (HBV, HCV): Virus gây viêm gan lâu dài làm tổn thương tế bào gan, dễ dẫn tới ung thư.
- Người bị xơ gan: Mô sẹo trong gan do xơ hóa làm suy giảm chức năng gan và thúc đẩy sự hình thành khối u ác tính.
- Người mắc bệnh gan di truyền: Một số bệnh như ứ sắt (Hemochromatosis) và bệnh Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng) làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Bệnh nhân đái tháo đường: Người mắc tiểu đường có nguy cơ cao hơn, nhất là khi kèm theo bệnh gan nhiễm mỡ.
- Người mắc gan nhiễm mỡ không do rượu: Tích tụ mỡ trong gan là yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành ung thư.
- Người tiếp xúc với aflatoxin: Chất độc từ nấm mốc trên ngũ cốc, hạt bị mốc có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng.
- Người thường xuyên uống rượu: Lạm dụng rượu lâu dài gây tổn thương gan không hồi phục, dẫn đến nguy cơ ung thư cao hơn.
Chưa có bằng chứng khoa học rõ ràng chứng minh ung thư gan di truyền
Ung thư gan diễn tiến qua mấy giai đoạn?
Bệnh được chia thành 4 giai đoạn chính. Mức độ phát hiện sớm hay muộn ảnh hưởng lớn đến việc bệnh ung thư gan sống được bao lâu. Phát hiện càng sớm, cơ hội sống càng cao.
Giai đoạn I
- Khối u duy nhất trong gan, chưa xâm lấn mạch máu.
- Phương pháp điều trị: Phẫu thuật cắt bỏ khối u, kết hợp xạ trị nếu cần.
- Tỷ lệ sống trên 5 năm: Khoảng 30% nếu điều trị tích cực và thể trạng tốt.
Tiên lượng sống sót trên 5 năm của bệnh nhân giai đoạn đầu là 30%
Giai đoạn II
- Khối u khoảng 5cm, đã lan vào mạch máu nhưng chưa tới các cơ quan lân cận hoặc hạch bạch huyết.
- Tỷ lệ sống trên 5 năm: Khoảng 19%.
Giai đoạn III
- Chia làm 3 giai đoạn nhỏ:
- 3A: Khối u >5cm, chưa lan tới hạch hoặc cơ quan lân cận.
- 3B: Tế bào ung thư đã xâm lấn tĩnh mạch gan nhưng chưa lan xa.
- 3C: Tế bào ung thư đã lan tới cơ quan lân cận, chưa di căn xa.
- Tỷ lệ sống trên 5 năm: Khoảng 11%.
Giai đoạn IV
- Ung thư đã di căn đến hạch bạch huyết và các cơ quan xa như phổi, xương, đại tràng…
- Điều trị ở giai đoạn này rất khó khăn.
- Tỷ lệ sống trên 5 năm: Khoảng 3%.
Ung thư gan có nguy hiểm không? Biến chứng của ung thư gan
Ung thư ở gan là bệnh lý nguy hiểm vì có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng người bệnh. Dưới đây là các biến chứng thường gặp:
Thiếu máu
Do gan bị tổn thương, giảm sản xuất yếu tố đông máu, người bệnh dễ bị chảy máu kéo dài, dẫn đến thiếu máu. Triệu chứng bao gồm mệt mỏi, khó thở, da xanh xao, choáng váng, nhịp tim nhanh.
Tắc nghẽn ống mật
Khối u gan hoặc khối u ống mật chèn ép làm tắc ống dẫn mật, gây đau vùng hạ sườn phải, buồn nôn, vàng da, ngứa và nôn mửa.
Chảy máu
Khi protein đông máu do gan sản xuất không đủ, người bệnh có nguy cơ xuất huyết, từ nhẹ như chảy máu cam, chảy máu chân răng đến nghiêm trọng như xuất huyết nội tạng.
Giãn tĩnh mạch thực quản
Khối u trong gan làm tắc nghẽn dòng chảy của máu, dẫn đến hiện tượng tĩnh mạch ở thực quản bị giãn nở. Khi tĩnh mạch này bị rách, người bệnh có nguy cơ chảy máu nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng. Tình trạng tương tự cũng có thể xuất hiện ở dạ dày và ruột.
Hội chứng gan thận
Lưu lượng máu đến thận giảm khiến bệnh nhân dễ gặp phải hội chứng gan thận. Trong vòng 5 năm mắc bệnh, 40% bệnh nhân xơ gan sẽ phải đối mặt với biến chứng này. Giải pháp duy nhất để cải thiện là thực hiện ghép gan.
Bệnh não gan
Độc tố không được gan xử lý có thể đi vào máu và lên não, gây mất trí nhớ, lú lẫn, thay đổi tính cách và mất phương hướng. Tiên lượng bệnh phụ thuộc vào mức độ tiến triển của khối u gan.
Phương pháp chẩn đoán ung thư gan là gì?
Quá trình chẩn đoán bệnh bắt đầu bằng khai thác tiền sử và thăm khám tổng quát. Hãy thông báo cho bác sĩ nếu bạn có tiền sử viêm gan B/C mạn tính hoặc uống rượu lâu năm, vì đây là yếu tố nguy cơ cao.
Các xét nghiệm và kỹ thuật chẩn đoán bao gồm:
- Xét nghiệm chức năng gan: Đánh giá nồng độ protein, albumin, men gan, bilirubin trong máu để kiểm tra tình trạng gan.
- Xét nghiệm chỉ điểm ung thư gan: Các chỉ số như AFP, AFP-L3, PIVKA-II tăng cao có thể gợi ý khả năng mắc bệnh.
- Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, chụp CT, hoặc MRI gan mật giúp xác định vị trí, kích thước khối u và khả năng di căn.
Xét nghiệm nồng độ AFP để chẩn đoán nguy cơ mắc ung thư
Với các trường hợp ung thư biểu mô tế bào gan, nếu người bệnh có hình ảnh khối u điển hình trên CT hoặc MRI kèm AFP tăng cao, bác sĩ có thể xác định chẩn đoán mà không cần sinh thiết.
Khi chẩn đoán chưa rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết gan dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc CT. Một kim nhỏ sẽ được đưa vào khối u để lấy mẫu mô, sau đó kiểm tra dưới kính hiển vi nhằm tìm kiếm tế bào ung thư.
Ngoài ra, sinh thiết cũng có thể thực hiện qua nội soi ổ bụng, sử dụng ống mềm có gắn camera để quan sát và lấy mẫu mô chính xác hơn.
Sau khi chẩn đoán xác định, bác sĩ sẽ xác định giai đoạn bệnh, từ đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp và tiên lượng cho người bệnh.
Phương pháp điều trị khối u ác tính ở gan
Ung thư gan có chữa được không? Để chữa trị căn bệnh này, bác sĩ cần xem xét nhiều yếu tố, bao gồm:
- Số lượng, kích thước, và vị trí khối u trong gan
- Chức năng gan hiện tại của người bệnh
- Có hay không tình trạng xơ gan
- Khả năng di căn của khối u tới hạch bạch huyết hoặc cơ quan khác
ung thư gan giai đoạn đầu có chữa được không
Tùy thuộc vào các yếu tố này, bác sĩ sẽ đề xuất một hoặc kết hợp nhiều phương pháp điều trị, bao gồm:
Phẫu thuật cắt gan
Loại bỏ phần gan chứa khối u khi ung thư còn khu trú. Phần gan lành còn lại sẽ tự phục hồi và đảm nhận chức năng thay cho phần bị cắt đi.
Ghép gan
Ghép gan là phương án thay thế toàn bộ gan bệnh lý bằng gan hiến tặng khỏe mạnh. Phương pháp này được chỉ định trong trường hợp khối u chưa xâm lấn ra ngoài gan. Sau phẫu thuật, người bệnh cần dùng thuốc ức chế miễn dịch suốt đời để tránh hiện tượng thải ghép.
Tiêm ethanol vào khối u
Đây là thủ thuật xâm lấn tối thiểu, áp dụng cho khối u nhỏ hơn 3cm. Dưới hướng dẫn của siêu âm, bác sĩ sẽ tiêm ethanol trực tiếp vào u gan nhằm phá hủy tế bào ung thư. Phương pháp này thường được lựa chọn cho bệnh nhân không đủ điều kiện phẫu thuật.
Đốt sóng cao tần (RFA)
Sóng cao tần được truyền qua kim chuyên dụng vào khối u để làm hoại tử tế bào ung thư. Phương pháp này phù hợp với những u gan có kích thước nhỏ, dưới 3cm, và có thể thực hiện qua da hoặc trong phẫu thuật.
Nút mạch hóa chất
TACE là kỹ thuật đưa thuốc hóa trị trực tiếp vào động mạch nuôi khối u, sau đó dùng vật liệu chuyên dụng để tắc nghẽn dòng máu đến u gan. Điều này vừa hạn chế dinh dưỡng nuôi khối u, vừa phát huy tối đa hiệu quả của thuốc. TACE thường được chỉ định cho bệnh nhân không còn khả năng phẫu thuật.
Nút mạch phóng xạ (xạ trị trong chọn lọc)
Thay vì hóa chất, bác sĩ sẽ bơm vào động mạch gan các vi cầu chứa đồng vị phóng xạ Yttrium-90. Những hạt này vừa làm tắc mạch, vừa phát tia bức xạ tiêu diệt tế bào ung thư tại chỗ. Đây là lựa chọn hiệu quả cho một số trường hợp bệnh tiến triển nhưng vẫn còn khu trú.
Xạ trị ngoài
Xạ trị sử dụng các chùm tia năng lượng cao (thường là tia X hoặc proton) để nhắm chính xác vào khối u gan. Đây là lựa chọn điều trị bổ trợ trong các trường hợp không thể phẫu thuật hoặc cần giảm nhẹ triệu chứng như đau, chèn ép,…
Hóa trị, điều trị đích và liệu pháp miễn dịch
Áp dụng cho khối u lớn, ung thư di căn, hoặc khi bệnh tái phát sau phẫu thuật. Bác sĩ sử dụng hóa chất truyền tĩnh mạch, thuốc điều trị đích, hoặc thuốc miễn dịch để kiểm soát sự tiến triển và di căn của khối u.
Chăm sóc giảm nhẹ
Tập trung vào giảm triệu chứng, nâng cao thể trạng, giảm đau và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh ở giai đoạn muộn.
Cách phòng ngừa bệnh ung thư gan
Tiêm vắc xin viêm gan B
Dù không thể ngăn chặn hoàn toàn, nhưng tiêm vắc xin viêm gan B là biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh. Cả trẻ sơ sinh và người lớn đều nên chủ động tiêm phòng:
- Trẻ sơ sinh: Nên tiêm trong 24 giờ sau sinh. Nếu mẹ bị nhiễm viêm gan B, trẻ cần được tiêm thêm huyết thanh đặc hiệu, sau đó hoàn thành 3 mũi nhắc lại trong vòng 1 năm để đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu.
- Người lớn: Đặc biệt là nhóm có nguy cơ cao như người sử dụng thuốc tiêm tĩnh mạch, cần tiêm đủ 3 mũi trong 6 tháng để phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm và biến chứng.
Tiêm vắc xin viêm gan B để ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh dẫn đến ung thư
Phòng ngừa bệnh viêm gan C
Hiện chưa có vắc xin phòng ngừa viêm gan C, nhưng bạn vẫn có thể giảm nguy cơ nhiễm bệnh bằng cách thực hiện các biện pháp sau:
- Quan hệ tình dục an toàn: Luôn sử dụng bao cao su khi quan hệ, hạn chế quan hệ với nhiều bạn tình hoặc với người nghi ngờ mắc viêm gan C hay bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.
- Không sử dụng ma túy qua đường tiêm: Tránh sử dụng ma túy tiêm chích như heroin, cocaine, vì đây là con đường lây truyền viêm gan C phổ biến.
- Cẩn trọng khi xăm hoặc xỏ khuyên: Nếu có ý định xăm hình hoặc xỏ khuyên, hãy chọn cơ sở uy tín, đảm bảo dụng cụ vô trùng tuyệt đối để phòng tránh lây nhiễm viêm gan C.
Phòng ngừa xơ gan
Dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ, nhưng bạn có thể giảm thiểu khả năng mắc xơ gan bằng cách thực hiện những biện pháp sau:
- Hạn chế uống rượu: Phụ nữ nên uống không quá 1 ly/ngày, nam giới không quá 2 ly/ngày để bảo vệ sức khỏe gan và giảm nguy cơ xơ gan tiến triển.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần, kết hợp với chế độ ăn cân bằng: hạn chế tinh bột xấu, đồ chiên rán, đồ ngọt; đồng thời tăng cường protein nạc, ngũ cốc nguyên hạt, rau củ quả. Mục tiêu là duy trì chỉ số BMI từ 18,5 – 22,9 để giảm nguy cơ mắc bệnh.
Tầm soát ung thư gan
Khám sàng lọc định kỳ đóng vai trò quan trọng giúp phát hiện sớm ung thư gan, từ đó nâng cao cơ hội điều trị thành công và giảm chi phí điều trị cho người bệnh.
Đặc biệt, những người thuộc nhóm nguy cơ cao như:
- Người mắc viêm gan B hoặc viêm gan C mạn tính
- Người bị xơ gan
Bệnh nhân ung thư gan nên ăn gì?
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị, giúp hỗ trợ tăng cường sức khỏe và cải thiện hiệu quả điều trị. Người bệnh cần lưu ý:
- Ưu tiên thực phẩm tươi sống, hạn chế đồ chế biến sẵn: Gan là cơ quan giải độc, trong khi thực phẩm chế biến sẵn thường chứa phụ gia và hóa chất gây hại. Tránh các món như thịt xông khói, xúc xích, giăm bông để giảm áp lực cho gan.
- Thêm gừng vào chế độ ăn: Gừng hỗ trợ giảm bớt cảm giác buồn nôn thường xuất hiện khi điều trị. Bên cạnh đó, các loại thực phẩm như bánh mì khô, hoa quả tươi và hạt dinh dưỡng cũng góp phần làm dịu triệu chứng buồn nôn một cách hiệu quả.
- Chia nhỏ bữa ăn: Nên ăn 6–8 bữa nhỏ mỗi ngày thay vì 3 bữa lớn để cơ thể dễ dàng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng.
- Đảm bảo khẩu phần ăn đầy đủ và đa dạng: Kết hợp đạm nạc, rau củ quả, và ngũ cốc nguyên hạt để cung cấp dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.
- Chú ý cách chế biến: Ưu tiên luộc, hấp thay vì chiên rán hay nướng ở nhiệt độ cao để bảo vệ gan khỏi tác động tiêu cực của dầu mỡ và nhiệt độ cao.
- Hạn chế rượu bia: Tránh xa rượu bia, bởi đây là nguyên nhân hàng đầu làm tổn thương gan và khiến tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn.
Thực phẩm tươi sống, có nguồn gốc rõ ràng giúp giảm tải chức năng gan
Những câu hỏi thường gặp về ung thư gan
Phẫu thuật cắt gan sống được bao lâu?
Tiên lượng sau phẫu thuật cắt gan phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại khối u, kích thước u gan, tình trạng bệnh lý nền và sức khỏe tổng thể của người bệnh. Nếu người bệnh có khối u nhỏ hơn 3cm, được cắt gan bằng phẫu thuật nội soi và hồi phục tốt, tỷ lệ sống sau 5 năm có thể đạt tới 80–90%.
Ung thư gan đau ở đâu?
Bệnh nhân thường cảm thấy đau ở vùng thượng vị, cơn đau có thể lan lên vai phải, vùng hạ sườn phải, hoặc lan ra sau lưng. Cảm giác đau có thể âm ỉ hoặc tăng dần khi khối u phát triển, gây chèn ép các cơ quan lân cận.
Ung thư gan có lây không?
Đây không phải là bệnh truyền nhiễm, và không lây lan qua các hình thức tiếp xúc thông thường. Bệnh cũng không thể lây truyền qua đường máu trong các tình huống sinh hoạt hàng ngày. Vì vậy, nếu bạn đang sống chung hoặc chăm sóc người bệnh, hãy yên tâm rằng bản thân sẽ không bị lây nhiễm từ họ.
Ung thư gan là căn bệnh nguy hiểm có thể xảy ra ở bất kỳ ai, không phân biệt độ tuổi hay giới tính. Vì vậy, bên cạnh việc xây dựng lối sống lành mạnh, hạn chế rượu bia và tiêm phòng viêm gan đầy đủ. Đừng quên khám sức khỏe định kỳ tại Hệ thống Đa khoa Quốc tế Sài Gòn SIG để tầm soát và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường của gan!
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
