Truyền nước có tác dụng gì? Khi nào nên và không nên truyền nước
|
Truyền nước là gì?
Truyền nước (hay còn gọi là truyền dịch, truyền đạm) là phương pháp đưa chất lỏng chứa dưỡng chất, điện giải hoặc protein vào cơ thể qua đường tĩnh mạch nhằm bù nước, cải thiện tình trạng mất cân bằng dịch hoặc hỗ trợ điều trị bệnh lý. Đây là thủ thuật y khoa cần thực hiện dưới sự giám sát và chỉ định từ bác sĩ để đảm bảo an toàn.
Dịch truyền được pha chế dưới dạng dung dịch và hiện nay có khoảng 20 loại đang được sử dụng trong y học. Tùy theo tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, bác sĩ sẽ lựa chọn loại dịch truyền phù hợp cũng như điều chỉnh tốc độ truyền hợp lý để tránh gây phản ứng phụ.
Thông thường, dịch truyền được chia thành ba nhóm chính:
- Nhóm cung cấp dinh dưỡng: Bao gồm dung dịch glucose các nồng độ, chất đạm, vitamin hoặc dung dịch chứa lipid.
- Nhóm bù nước và điện giải: Gồm các dung dịch như natri clorua 0,9%, lactate Ringer, bicarbonate natri… giúp điều chỉnh rối loạn điện giải và bù nước.
- Nhóm thay thế protein và huyết tương: Gồm albumin, huyết tương tươi, dung dịch cao phân tử như dextran hoặc gelofusine, dùng trong các trường hợp đặc biệt như mất máu, hạ protein máu.
Khi nào cần truyền nước và không nên truyền nước?
Truyền dịch là phương pháp đưa nước và các chất dinh dưỡng cần thiết trực tiếp vào cơ thể thông qua đường tĩnh mạch. Tuy nhiên, không phải lúc nào người bị suy nhược cũng cần hoặc nên truyền nước. Việc chỉ định cần được bác sĩ đánh giá kỹ lưỡng tùy theo từng trường hợp cụ thể.
Những tình huống có thể được cân nhắc truyền dịch
- Cơ thể thiếu nước nghiêm trọng: Khi người bệnh rơi vào trạng thái mất nước do tiêu chảy kéo dài, nôn mửa liên tục, sốt cao hoặc hạ huyết áp, việc bù dịch kịp thời rất cần thiết. Trong trường hợp người bệnh không thể ăn uống bằng miệng, truyền dịch sẽ giúp ổn định tình trạng.
- Suy nhược nặng và không thể tự ăn uống: Những người đang trong tình trạng mệt mỏi nghiêm trọng, không thể ăn hoặc uống đầy đủ để duy trì dinh dưỡng, có thể được truyền dịch để bổ sung nước, điện giải và vi chất.
Những trường hợp không được truyền nước
- Người mắc các bệnh lý mạn tính nặng: Những ai đang bị suy tim, suy thận, tổn thương gan hoặc chấn thương não cần thận trọng vì truyền dịch có thể khiến tình trạng bệnh xấu đi do quá tải dịch hoặc ảnh hưởng đến huyết áp và các chỉ số điện giải.
- Trẻ sốt cao: Việc truyền đạm không đúng cách ở trẻ, đặc biệt là truyền quá nhiều đường hoặc muối, có thể làm tăng nguy cơ phù não – một biến chứng rất nguy hiểm.
- Người vẫn ăn uống được bình thường: Nếu cơ thể có thể hấp thụ dinh dưỡng qua đường miệng, việc truyền dịch thường không cần thiết và có thể bị lạm dụng.
Một số loại dịch truyền
Phân loại dịch truyền theo mục đích sử dụng
Trong y học, dịch truyền được phân chia thành ba nhóm chính tùy theo tình trạng và nhu cầu của người bệnh:
- Dịch truyền cung cấp dinh dưỡng: Được sử dụng khi bệnh nhân không thể ăn uống bằng đường miệng, thường gặp trong giai đoạn trước hoặc sau phẫu thuật, cơ thể suy nhược nặng. Thành phần thường gồm glucose (5%, 10%, 20%…), axit amin, lipid và các loại vitamin cần thiết.
- Dịch bù nước và điện giải: Thường được chỉ định trong trường hợp mất nước do tiêu chảy, nôn ói, sốt cao hoặc ngộ độc. Nhóm này bao gồm dung dịch muối sinh lý (NaCl 0,9%), natri bicarbonat 1,4% và dung dịch lactate Ringer.
- Dịch truyền chuyên biệt: Áp dụng cho bệnh nhân cần bù dịch tuần hoàn nhanh hoặc thiếu hụt protein huyết tương, ví dụ như albumin hoặc huyết tương. Nhóm này gồm dung dịch chứa albumin, dextran, huyết tương tươi và các dung dịch cao phân tử khác.
Một số loại dịch truyền phổ biến trong thực tế
- Natri Clorid 0,9% (nước muối sinh lý)
Là dung dịch truyền thông dụng nhất hiện nay, có nồng độ tương đương với dịch trong cơ thể người nên được gọi là dung dịch đẳng trương. Khi truyền 1000ml, khoảng 250ml sẽ lưu lại trong mạch máu. Dung dịch này thường được chỉ định trong trường hợp mất nước, sốt, tiêu chảy hoặc dùng làm dung môi để pha thuốc.
- Lactate Ringer
Chứa các ion như natri, kali, canxi và clo, dung dịch này có áp lực thẩm thấu gần giống huyết tương và hơi ưu trương. Phù hợp để bù nước và chất điện giải nhưng không nên dùng cho bệnh nhân nôn ói nhiều. Trong 1000ml truyền vào, chỉ khoảng 190ml lưu lại trong lòng mạch.
- Glucose 5%
Đây là dung dịch truyền năng lượng có tính đẳng trương, phù hợp cho các trường hợp cần bù dịch nhẹ, ăn uống kém, mệt mỏi sau say rượu hoặc nôn kéo dài. Dung dịch này cũng thường được sử dụng song song với các biện pháp hỗ trợ khác trong điều trị.
Những biến chứng xảy ra khi truyền nước
Việc truyền dịch cần được thực hiện đúng kỹ thuật và theo chỉ định chuyên môn. Nếu thực hiện sai cách hoặc tùy tiện, người bệnh có thể gặp phải một số nguy cơ nghiêm trọng:
- Phản ứng dị ứng nặng (sốc phản vệ): Một số người có thể phản ứng mạnh với thành phần trong dịch truyền hoặc do truyền không đúng loại, không đúng cách. Tình trạng này có thể gây ra các biểu hiện như nổi mẩn, khó thở, đau quặn bụng, tụt huyết áp, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được xử trí ngay.
- Dư thừa dịch trong cơ thể: Khi truyền lượng dịch vượt quá khả năng tiếp nhận của cơ thể, có thể gây áp lực lớn lên hệ tuần hoàn. Trong trường hợp nặng, dịch tích tụ ở phổi hoặc màng phổi gây phù phổi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng hô hấp.
- Tổn thương thận: Truyền dịch không phù hợp có thể làm tăng gánh nặng cho thận – cơ quan chịu trách nhiệm lọc và đào thải chất dư thừa. Hậu quả có thể là viêm cầu thận, ứ nước hoặc suy giảm chức năng thận nếu kéo dài.
- Nguy cơ nhiễm khuẩn: Truyền dịch cần đưa kim vào tĩnh mạch, nếu không đảm bảo vô trùng có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập. Điều này đặc biệt nguy hiểm với người có thể trạng yếu, miễn dịch kém, dễ dẫn đến nhiễm trùng máu hoặc các biến chứng khác.
Có giải pháp thay thế truyền nước nào
Việc truyền dịch không phải lúc nào cũng là lựa chọn ưu tiên trong quá trình phục hồi cho người suy nhược cơ thể. Trong nhiều trường hợp nhẹ hoặc vừa, bác sĩ có thể không chỉ định truyền dịch mà thay vào đó khuyến khích người bệnh tập trung cải thiện thể trạng qua các phương pháp tự nhiên và bền vững hơn.
Tăng cường dinh dưỡng từ thực phẩm
Một chế độ ăn hợp lý là yếu tố nền tảng giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng. Những người đang trong trạng thái suy nhược nên:
- Bổ sung đầy đủ nhóm thực phẩm giàu dưỡng chất như: cá, thịt, trứng, sữa, rau lá xanh, trái cây tươi, các loại hạt và ngũ cốc nguyên cám.
- Tránh sử dụng các thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ, đồ ngọt và nước uống có gas – vốn không mang lại giá trị dinh dưỡng mà còn làm cơ thể thêm mệt mỏi.
Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể
Mất nước là một trong những yếu tố khiến tình trạng suy nhược trở nên trầm trọng hơn. Do đó, người bệnh nên:
- Duy trì thói quen uống nước thường xuyên trong ngày, không nên đợi đến khi cảm thấy khát mới uống.
- Ngoài nước lọc, có thể thêm vào thực đơn các loại đồ uống bổ dưỡng như nước ép trái cây, sinh tố, sữa, hoặc món ăn có nhiều nước như súp, canh… để vừa bổ sung chất lỏng vừa tăng lượng vi chất thiết yếu cho cơ thể.
Điều chỉnh lối sống khoa học
Lối sống không lành mạnh có thể là nguyên nhân góp phần khiến cơ thể suy kiệt. Vì vậy, người bị suy nhược nên:
- Ngủ đủ từ 7–8 tiếng mỗi ngày, không thức khuya.
- Tránh làm việc quá sức, nên xen kẽ thời gian nghỉ ngơi hợp lý trong ngày.
- Giữ tinh thần thoải mái, giảm căng thẳng, có thể tham gia các hoạt động nhẹ nhàng như thiền, đi bộ, nghe nhạc thư giãn…
Lưu ý khi truyền nước
Truyền nước (truyền dịch) là một phương pháp hỗ trợ phổ biến trong điều trị và hồi phục sức khỏe, nhưng không phải lúc nào cũng an toàn nếu không được thực hiện đúng cách. Trên thực tế, không phải tất cả nhân viên y tế đều được đào tạo chuyên sâu để xử lý những tình huống phát sinh trong quá trình truyền dịch.
Tùy mức độ, các tai biến có thể chỉ dừng ở mức nhẹ như sưng đau tại vị trí tiêm, nhưng trong những trường hợp nặng hơn, bệnh nhân có thể gặp phải biến chứng nghiêm trọng như viêm tĩnh mạch, phù phổi, suy tim do truyền quá nhiều dịch. Hiếm gặp hơn nhưng nguy hiểm nhất là phản ứng sốc phản vệ – có thể gây tử vong nếu không xử trí kịp thời.
Để hạn chế rủi ro, cần ghi nhớ một số nguyên tắc sau khi truyền dịch:
- Việc truyền dịch chỉ nên thực hiện khi có chỉ định cụ thể từ bác sĩ, dựa trên kết quả thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng.
- Dụng cụ truyền phải đảm bảo vô trùng tuyệt đối; cần có sẵn thuốc và thiết bị cấp cứu trong trường hợp người bệnh gặp phản ứng bất thường.
- Trước khi kết nối vào tĩnh mạch, cần xả bỏ những giọt đầu để loại bọt khí trong dây truyền.
- Y tá hoặc kỹ thuật viên truyền phải theo dõi sát tình trạng người bệnh, điều chỉnh liều lượng, tốc độ và thời gian truyền phù hợp.
- Trong trường hợp người bệnh vẫn có thể ăn uống bình thường, nên ưu tiên cải thiện dinh dưỡng qua đường tiêu hóa để hỗ trợ phục hồi một cách tự nhiên hơn.
Một số câu hỏi thắc mắc về truyền nước
Truyền nước nhiều có tốt không, có bị “phù nước” không?
Truyền nước quá nhiều không những không tốt mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây “phù nước”, tức là tình trạng ứ dịch trong cơ thể dẫn đến phù nề, suy tim hoặc phù phổi. Việc truyền dịch cần được bác sĩ chỉ định với liều lượng phù hợp để tránh các biến chứng nguy hiểm.
Có nên truyền nước khi chưa ăn gì?
Trong một số trường hợp cơ thể không thể hấp thu dinh dưỡng qua đường tiêu hóa, bác sĩ có thể chỉ định truyền dịch để bù nước và điện giải tạm thời. Tuy nhiên, nếu chỉ mệt nhẹ hoặc chưa ăn do lười ăn thì không nên tự ý truyền nước, thay vào đó nên bổ sung dinh dưỡng qua ăn uống càng sớm càng tốt.
Truyền nước biển có giúp giải rượu, giải độc gan không?
Truyền nước biển có thể giúp bù nước và điện giải, hỗ trợ phần nào trong việc làm giảm triệu chứng sau khi uống rượu, nhưng không có tác dụng trực tiếp trong việc giải rượu hay giải độc gan. Giải rượu và bảo vệ gan hiệu quả cần kết hợp nghỉ ngơi, chế độ ăn hợp lý và sử dụng thuốc theo chỉ định nếu cần.
Việc truyền nước là một giải pháp hỗ trợ y tế quan trọng trong nhiều trường hợp như mất nước, suy nhược cơ thể, sau phẫu thuật hoặc điều trị bệnh lý. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, người bệnh tuyệt đối không nên tự ý truyền dịch mà cần tuân theo chỉ định và theo dõi chặt chẽ của nhân viên y tế. Thực hiện đúng cách sẽ giúp truyền dịch phát huy tối đa vai trò trong quá trình phục hồi sức khỏe, đồng thời tránh được những biến chứng không mong muốn.
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
