Xuất huyết tiêu hóa: nguyên nhân, triệu chứng, cách phòng và chữa trị

Xuất huyết tiêu hóa không chỉ là một tình trạng cấp cứu y khoa mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý nguy hiểm tiềm ẩn. Nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời có thể dẫn đến biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng người bệnh. Hãy tìm hiểu rõ hơn qua bài viết dưới đây.

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng gì?

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng máu thoát khỏi lòng mạch và chảy vào đường tiêu hóa. Sau đó được đào thải ra ngoài qua đường nôn hoặc phân (có thể là phân đen hoặc lẫn máu tươi). Đây là một vấn đề y tế nghiêm trọng, có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau và mức độ nguy hiểm cũng tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.

Có mấy loại xuất huyết tiêu hóa? Nguyên nhân gây bệnh

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng chảy máu trong đường tiêu hóa và được phân loại thành xuất huyết tiêu hóa trên và xuất huyết tiêu hóa dưới, tùy thuộc vào vị trí tổn thương.

Có nhiều yếu tố có thể gây chảy máu tiêu hóa, trong đó bao gồm:

• Giảm tiểu cầu, bệnh Hemophilia làm suy giảm khả năng cầm máu.
• Suy giảm chức năng gan làm ảnh hưởng đến quá trình đông máu.
• Thiếu vitamin K: Gây rối loạn quá trình tổng hợp yếu tố đông máu.
• Tác dụng phụ của thuốc chống đông: Warfarin, Heparin có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.
• Sốt xuất huyết: Gây xuất huyết nội tạng do giảm tiểu cầu.

Hội chứng xuất huyết tiêu hóa trên

Hội chứng này xảy ra ở vùng từ thực quản đến phía trên dây chằng Treitz. Các nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa trên phổ biến gồm:

• Viêm thực quản gây chảy máu

• Giãn tĩnh mạch thực quản: Thường do tăng áp lực tĩnh mạch cửa, dẫn đến vỡ tĩnh mạch thực quản đột ngột.
• Loét thực quản: Do trào ngược dạ dày thực quản kéo dài.
• Hội chứng Mallory-Weiss: Rách niêm mạc thực quản sau nôn mạnh hoặc ho kéo dài.

• Xuất huyết dạ dày – tá tràng

• Loét dạ dày – tá tràng: Nguyên nhân phổ biến nhất, thường xảy ra ở bờ cong nhỏ của dạ dày hoặc hành tá tràng.
• Ung thư dạ dày: Có thể gây chảy máu tiêu hóa mãn tính hoặc cấp tính.
• Polyp dạ dày – tá tràng: Một số trường hợp polyp lớn có thể gây chảy máu.

Hội chứng xuất huyết tiêu hóa dưới

Chảy máu tiêu hóa dưới xảy ra từ ruột non đến hậu môn. Các nguyên nhân thường gặp gồm:

• Chảy máu ruột non
• Lao ruột, viêm ruột hoại tử: Gây tổn thương niêm mạc và xuất huyết.
• Lồng ruột, u ruột non: Có thể dẫn đến chảy máu mãn tính hoặc cấp tính.
• Chảy máu đại tràng và trực tràng
• Viêm loét đại tràng, bệnh Crohn: Gây viêm mạn tính, dễ dẫn đến xuất huyết.
• Nhiễm trùng đường ruột (lỵ trực khuẩn, lỵ amip): Làm tổn thương niêm mạc đại tràng.
• Chảy máu túi thừa đại tràng: Thường gặp ở người lớn tuổi.
• Ung thư đại trực tràng: Một trong những nguyên nhân nghiêm trọng gây chảy máu tiêu hóa dưới.
• Trĩ, nứt kẽ hậu môn: Gây chảy máu tươi, có thể nhỏ giọt hoặc thành tia sau khi đi vệ sinh.

Triệu chứng của bệnh chảy máu đường tiêu hóa

Triệu chứng chảy máu đường tiêu hóa trên

• Nôn ra máu
• Tính chất: Máu có thể có màu đỏ tươi, máu cục hoặc đen sẫm, đôi khi lẫn với thức ăn.
• Số lượng: Lượng máu nôn ra có thể ít hoặc nhiều tùy thuộc vào yếu tố gây chảy máu.
• Phân biệt với các tình trạng khác: Nôn ra máu cần phân biệt với ho ra máu, chảy máu cam hoặc do ăn thực phẩm như tiết canh.
• Đi ngoài phân đen
• Nếu không có triệu chứng nôn ra máu, người bệnh có thể đi ngoài phân màu đen, có mùi khắm giống bã cà phê.
• Tính chất phân:
• Xuất huyết nhiều: Phân lỏng, có nước đỏ xen lẫn.
• Xuất huyết ít: Phân vẫn thành khuôn, đen sẫm, dính và có mùi khó chịu.
• Phân biệt với nguyên nhân khác: Uống thuốc chứa sắt, bismuth cũng có thể gây phân đen.
• Dấu hiệu mất máu
• Tùy vào mức độ mất máu mà triệu chứng có thể khác nhau:
• Mất máu nhẹ: Chóng mặt, đau đầu, mệt mỏi.
• Mất máu trung bình – nặng: Hoa mắt, da xanh xao, tim đập nhanh, tụt huyết áp.
• Mất máu nghiêm trọng: Vật vã, lơ mơ, có thể hôn mê do sốc mất máu.
• Dấu hiệu đặc trưng theo nguyên nhân
• Xuất huyết do giãn tĩnh mạch thực quản: Vàng da, tuần hoàn bàng hệ (tĩnh mạch nổi trên da bụng), mệt mỏi kéo dài.
• Xuất huyết do loét dạ dày – tá tràng: Đau thượng vị, buồn nôn, ợ hơi, tiền sử viêm loét dạ dày.
• Xuất huyết do ung thư dạ dày: Sụt cân không rõ nguyên nhân, chán ăn, mệt mỏi kéo dài.
• Lưu ý: Khoảng 80% bệnh nhân bị chảy máu tiêu hóa trên có biểu hiện sốt, cần được theo dõi sát sao.

Triệu chứng chảy máu đường tiêu hóa dưới

• Đi ngoài ra máu đỏ tươi
• Phân lẫn máu hoặc có máu ra sau phân.
• Lượng máu ít hay nhiều tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ xuất huyết.
• Đi ngoài phân đen
• Nếu máu chảy từ đường tiêu hóa dưới nhưng lưu lại lâu trong ruột, phân có thể có màu đen hoặc lẫn máu.
• Một số trường hợp bị chảy máu tiêu hóa trên nặng cũng có thể gây đi ngoài máu đỏ, do đó cần nội soi để chẩn đoán chính xác.
• Dấu hiệu mất máu

Tùy vào mức độ xuất huyết, các dấu hiệu mất máu có thể từ nhẹ đến nặng:

• Nhẹ: Không có triệu chứng rõ ràng hoặc chỉ thấy hơi mệt mỏi.
• Trung bình: Chóng mặt, da xanh, mạch nhanh, tụt huyết áp.
• Nặng: Vật vã, lơ mơ, có thể hôn mê nếu mất máu quá nhiều.

Phương pháp chẩn đoán tình trạng xuất huyết tiêu hóa

Để xác định tình trạng chảy máu trong đường tiêu hóa, bác sĩ có thể áp dụng nhiều kỹ thuật y khoa hiện đại, bao gồm:

• Xét nghiệm máu
• Đánh giá công thức máu để kiểm tra mức độ thiếu máu.
• Xét nghiệm chức năng gan, thận để phát hiện bệnh lý nền có thể gây xuất huyết.
• Một số trường hợp có thể cần xét nghiệm đông máu nếu nghi ngờ rối loạn cầm máu.
• Nội soi tiêu hóa
• Nội soi dạ dày – tá tràng: Phát hiện chảy máu từ thực quản, dạ dày hoặc tá tràng.
• Nội soi đại tràng: Kiểm tra xuất huyết từ đại tràng, trực tràng hoặc hậu môn.
• Đây là phương pháp quan trọng giúp bác sĩ xác định chính xác vị trí chảy máu và có thể tiến hành cầm máu ngay trong quá trình nội soi.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) mạch máu
• Hỗ trợ xác định vị trí chảy máu trong trường hợp nội soi không phát hiện rõ ràng.
• Kỹ thuật này đặc biệt hữu ích khi nghi ngờ chảy máu ở ruột non hoặc các mạch máu bất thường.

Các biến chứng của bệnh chảy máu tiêu hóa

Nếu không được điều trị kịp thời, xuất huyết tiêu hóa có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tính mạng người bệnh, như:

• Thiếu máu mãn tính

Chảy máu tiêu hóa kéo dài có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt, gây ra các triệu chứng:

• Da xanh xao, mệt mỏi, suy nhược cơ thể.
• Chóng mặt, đau đầu, đau bụng, giảm tập trung.
• Khó thở, tim đập nhanh, đau tức ngực khi vận động.
• Hiệu suất lao động và học tập giảm sút.
• Thiếu máu cấp tính

Khi mất máu nhiều trong thời gian ngắn, cơ thể có thể không kịp bù đắp, dẫn đến:

• Da tái nhợt, lạnh, vã mồ hôi.
• Huyết áp giảm, tim đập nhanh, khó thở.
• Lú lẫn, kích động, giảm lượng nước tiểu.
• Nặng hơn có thể dẫn đến mất ý thức.
• Sốc mất máu – Nguy cơ tử vong
• Xuất huyết tiêu hóa cấp tính có thể gây sốc do mất máu quá nhiều, làm tổn thương cơ quan nội tạng và đe dọa tính mạng.
• Dấu hiệu sốc mất máu bao gồm:
• Huyết áp tụt sâu hoặc không đo được.
• Da xanh, môi tím tái, móng tay nhợt nhạt.
• Thở nhanh, mạch yếu, có thể ngất xỉu.
• Suy giảm chức năng thận, giảm hoặc không có nước tiểu.

Phương pháp điều trị xuất huyết tiêu hóa

Điều trị xuất huyết tiêu hóa cần tuân thủ nguyên tắc bảo vệ đường hô hấp, bù dịch, truyền máu (khi mất máu nhiều). Kết hợp sử dụng thuốc và các can thiệp y khoa như nội soi cầm máu hoặc nút mạch trong những trường hợp cần thiết.

Đặt nội khí quản

Đối với bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa trên, nguy cơ hít phải máu vào phổi có thể gây biến chứng nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong. Để phòng tránh tình trạng này, đặt nội khí quản là giải pháp hữu ích đối với:

• Bệnh nhân có phản xạ nôn kém.
• Người bị hôn mê hoặc mất ý thức.
• Các trường hợp cần nội soi dạ dày nhưng có nguy cơ sặc.

Truyền dịch và truyền máu

Việc bù dịch nhanh chóng qua đường tĩnh mạch giúp ổn định huyết động và ngăn ngừa sốc do mất máu.

• Bệnh nhân bị tụt huyết áp hoặc mất máu nhiều sẽ được truyền dịch bằng dung dịch nước muối sinh lý hoặc Ringer lactate với lượng 500 – 1000ml (ở trẻ em tối đa 2 lít, tương đương 20ml/kg cân nặng).
• Nếu xét nghiệm cho thấy bệnh nhân bị thiếu máu nghiêm trọng, cần xem xét truyền máu. Tuy nhiên, đối với người cao tuổi, bệnh nhân suy tim mãn tính hoặc mắc bệnh mạch vành, việc truyền máu phải được cân nhắc để tránh biến chứng.

Dùng thuốc

Sử dụng thuốc giúp kiểm soát nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa và giảm nguy cơ tái phát.

• Xuất huyết tiêu hóa trên: Điều trị bằng thuốc ức chế bơm proton (PPI) đường tĩnh mạch giúp giảm tiết acid và tạo điều kiện cho vết loét lành lại.
• Xuất huyết do giãn tĩnh mạch thực quản (thường gặp ở bệnh nhân xơ gan): Bệnh nhân sẽ được chỉ định thuốc co mạch tạng để giảm áp lực tĩnh mạch và hạn chế chảy máu.

Cầm máu

Khoảng 80% bệnh nhân có thể tự cầm máu. Tuy nhiên, 20% còn lại cần đến các biện pháp can thiệp để kiểm soát tình trạng xuất huyết và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Những phương pháp cầm máu thường sẽ bao gồm:

• Cầm máu trong loét dạ dày – tá tràng

Nội soi cầm máu bằng các phương pháp như:

• Đốt điện, dùng nhiệt đông máu.
• Tiêm hóa chất co mạch hoặc gây tắc mạch tại chỗ.
• Sử dụng kẹp clip để cầm máu.
• Nếu nội soi không hiệu quả, có thể phải nút mạch hoặc phẫu thuật.
• Điều trị xuất huyết tiêu hóa do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản
• Phương pháp thắt vòng tĩnh mạch hoặc tiêm xơ giúp ngăn chặn chảy máu.
• Nếu chảy máu tái phát nhiều lần, bác sĩ có thể xem xét thực hiện phẫu thuật nối thông tĩnh mạch cửa – chủ (TIPS) để giảm áp lực mạch máu.
• Kiểm soát xuất huyết tiêu hóa thấp do bệnh lý đại tràng
• Xuất huyết do bệnh túi thừa hoặc giãn mạch: Điều trị bằng nội soi sử dụng kẹp clips, đốt điện, tiêm epinephrine pha loãng hoặc dùng nhiệt cầm máu.
• Trường hợp có polyp đại tràng gây xuất huyết, có thể tiến hành cắt bỏ polyp qua nội soi.
• Nếu chảy máu kéo dài hoặc xuất huyết nặng, có thể phải phẫu thuật cắt một phần đại tràng.
• Xử lý xuất huyết tiêu hóa do trĩ nội cấp hoặc mạn tính
• Nội soi hậu môn – trực tràng giúp đánh giá mức độ xuất huyết.
• Các phương pháp điều trị gồm:
• Thắt dây cao su để ngăn máu đến búi trĩ.
• Tiêm xơ giúp cầm máu và làm búi trĩ xơ hóa.
• Phẫu thuật cắt trĩ nếu các biện pháp trên không hiệu quả.

Hướng dẫn cách chăm sóc bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa

Chăm sóc người bệnh sau xuất huyết tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi sức khỏe và ngăn ngừa tái phát. Dưới đây là những khuyến nghị giúp người bệnh nhanh chóng ổn định thể trạng và bảo vệ hệ tiêu hóa tốt hơn:

• Nghỉ ngơi và duy trì tâm lý ổn định: Người bệnh cần được nghỉ ngơi đầy đủ, tránh căng thẳng thần kinh và các áp lực thể chất không cần thiết. Duy trì môi trường yên tĩnh, thoải mái để giúp người bệnh có giấc ngủ chất lượng, hỗ trợ quá trình phục hồi.
• Sau khi tình trạng xuất huyết được kiểm soát, người bệnh chỉ nên đi lại chậm rãi khi cơ thể cảm thấy ổn định. Người bệnh tránh đứng dậy đột ngột gây chóng mặt, tụt huyết áp. Không thực hiện các động tác gắng sức như nâng vật nặng, chạy bộ, leo cầu thang để tránh tăng áp lực ổ bụng, ảnh hưởng đến đường tiêu hóa.
• Chế độ ăn uống khoa học, tốt cho tiêu hóa: Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa, dạng mềm lỏng như cháo loãng, súp, canh hầm nhừ, sữa để giảm áp lực lên hệ tiêu hóa. Chia nhỏ bữa ăn (5-6 bữa/ngày), tránh ăn quá no để không làm dạ dày căng giãn quá mức. Hạn chế thực phẩm kích thích như đồ cay nóng, thức uống có cồn, cà phê, trà đặc. Uống đủ nước, có thể bổ sung nước ép trái cây không chua (như táo, lê) để cung cấp vitamin và khoáng chất cần thiết.

Làm thế nào để phòng ngừa bệnh xuất huyết tiêu hóa

Phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa cần dựa vào nguyên nhân cụ thể gây bệnh. Tuy nhiên, một số nguyên tắc chung có thể giúp bảo vệ hệ tiêu hóa và giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Những thực phẩm này sẽ hỗ trợ tiêu hóa, giảm nguy cơ táo bón và rối loạn tiêu hóa.
• Hạn chế rượu bia, thực phẩm chế biến sẵn như đồ chiên rán, thịt nguội, đồ hộp vì chúng có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày.
• Tránh ăn quá cay, mặn, chua để bảo vệ dạ dày khỏi tổn thương và giảm nguy cơ viêm loét.
• Vận động ít nhất 30 phút/ngày với các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga giúp kích thích nhu động ruột, hỗ trợ tiêu hóa.
• Ăn uống điều độ, tránh ăn quá no hoặc bỏ bữa để ngăn ngừa viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày – thực quản.
• Không nằm ngay sau khi ăn, thay vào đó nên ngồi thẳng hoặc đi bộ nhẹ để tránh áp lực lên dạ dày.
• Ăn chín, uống sôi để hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn đường ruột, phòng tránh các bệnh tiêu hóa có thể gây xuất huyết.
• Tẩy giun định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ để loại bỏ ký sinh trùng có thể làm tổn thương hệ tiêu hóa.
• Bổ sung men vi sinh, collagen, vitamin nhóm B và C giúp tăng cường chức năng tiêu hóa và bảo vệ niêm mạc ruột.

Những câu hỏi thường gặp về bệnh xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa có nguy hiểm không?

Xuất huyết tiêu hóa tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm. Nếu chảy máu ồ ạt, người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ sặc máu, dẫn đến suy hô hấp, sốc và tử vong. Ngoài ra, tình trạng này có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng như loét dạ dày tá tràng, giãn vỡ tĩnh mạch thực quản hoặc ung thư đường tiêu hóa. Do đó, khi có dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh cần được thăm khám và điều trị càng sớm càng tốt để giảm thiểu rủi ro.

Xuất huyết tiêu hóa có tự khỏi được không?

Tùy vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng, một số trường hợp xuất huyết tiêu hóa nhẹ có thể tự cầm máu và hồi phục trong vòng 1 – 2 tuần. Tuy nhiên, nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến biến chứng thiếu máu, suy giảm chức năng tiêu hóa và nguy cơ tái phát cao. Vì vậy, người bệnh nên tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, kết hợp với chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý để hỗ trợ quá trình phục hồi.

Xuất huyết tiêu hóa có tái phát sau khi điều trị không?

Xuất huyết tiêu hóa là bệnh lý có nguy cơ tái phát cao, đặc biệt nếu nguyên nhân gây bệnh chưa được giải quyết triệt để. Để phòng ngừa tình trạng này, sau khi điều trị, người bệnh cần duy trì liệu trình kiểm soát bệnh, tái khám định kỳ và thực hiện các biện pháp bảo vệ hệ tiêu hóa như hạn chế rượu bia, tránh đồ ăn cay nóng, kiểm soát căng thẳng và tuân thủ đúng chỉ định dùng thuốc. Điều này giúp giảm nguy cơ chảy máu tái phát và bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa về lâu dài.

Hi vọng những thông tin đã giúp bạn hiểu rõ hơn về xuất huyết tiêu hóa. Từ đó có thể chủ động trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh đạt hiệu quả.

Hotline: (028) 38 213 456

Website: https://taimuihongsg.com

Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/