Chảy máu mũi: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, xử lý và phòng ngừa
Chảy máu mũi hay còn gọi là chảy máu cam – là tình trạng phổ biến có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và thường gây lo lắng cho nhiều người. Tình trạng này xảy ra những nguyên nhân đơn giản như thời tiết khô hanh, va chạm nhẹ, đến các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Để hiểu rõ hơn về tình trạng này và cách xử lý, đọc ngay những thông tin hữu ích trong bài viết dưới đây.
Chảy máu mũi là bệnh gì?
Chảy máu mũi, còn được gọi là chảy máu cam, là tình trạng máu chảy ra từ một hoặc cả hai bên mũi. Thường gặp nhất là máu chỉ chảy từ một bên mũi, chảy máu ở cả hai bên mũi khá hiếm. Đây không phải là một bệnh lý riêng biệt, mà là một triệu chứng có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau.
Hầu hết chúng ta đều từng bị chảy máu mũi ít nhất một lần trong đời, đặc biệt là ở trẻ em. Đa số các trường hợp, tình trạng này thường nhẹ và có thể được xử lý ngay tại chỗ mà không gây nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu không được xử lý đúng cách và kịp thời có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng, gây ra các biến chứng sau này.
Chảy máu cam được phân loại thành ba loại chính đó là:
- Chảy máu do điểm mạch Kisselbach: Đây là loại chảy máu cam phổ biến, thường xảy ra ở phần trước của mũi.
- Chảy máu do động mạch: Loại này xảy ra khi các động mạch lớn trong mũi bị tổn thương.
- Chảy máu tỏa lan do mao mạch: Chảy máu xảy ra khi các mao mạch trong mũi bị vỡ, thường do viêm nhiễm hoặc sự thay đổi môi trường, và máu có thể chảy ra ở nhiều vị trí trong mũi.
Vị trí chảy máu mũi
Chảy máu mũi trước
Đây là tình trạng máu chảy ra từ phần trước của khoang mũi. Khoảng 90% các ca chảy máu cam thường xuất phát từ vị trí này. Máu thường chảy từ vùng vách ngăn hai lỗ mũi – nơi tập trung nhiều mạch máu nhỏ, rất dễ tổn thương khi gặp tác động ngoại lực. Trong trường hợp chảy máu mũi trước, lượng máu thường không quá nhiều nhưng có thể kéo dài và chủ yếu chảy từ một bên mũi. Nếu được sơ cứu và xử lý kịp thời, tình trạng này sẽ nhanh chóng được kiểm soát.
Hiện tượng chảy máu cam một bên mũi ở phần trước thường xảy ra nhiều hơn ở những người sinh sống trong môi trường khí hậu lạnh, hanh khô hoặc phải tiếp xúc thường xuyên với máy điều hòa hay lò sưởi. Các yếu tố này khiến niêm mạc mũi khô ráp, giảm độ ẩm tự nhiên, dễ nứt nẻ và dẫn đến hiện tượng chảy máu.
Chảy máu mũi sau
Là tình trạng xảy ra khi dòng máu bắt nguồn từ những vị trí sâu bên trong khoang mũi, chiếm khoảng 10% các ca chảy máu mũi. Đối tượng dễ mắc phải thường là người lớn tuổi, người mắc bệnh cao huyết áp hoặc từng gặp tai nạn gây tổn thương vùng mặt và mũi. Đặc trưng của tình trạng này là máu có xu hướng chảy ở cả hai lỗ mũi, với lượng nhiều, đồng thời máu có thể chảy ngược vào cổ họng, gây cảm giác khó chịu và dễ dẫn tới nguy cơ ngạt thở.
Việc phân biệt giữa chảy máu mũi trước và sau không hề đơn giản, bởi các dấu hiệu thường khá giống nhau. Tuy nhiên, chảy máu mũi từ phía sau thường nguy hiểm hơn do khó kiểm soát lượng máu chảy và nguy cơ gây mất máu nghiêm trọng. Nếu nhận thấy các biểu hiện bất thường như máu chảy liên tục không ngừng, nuốt máu hoặc khó thở, bạn cần lập tức đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu và xử lý kịp thời.
Nguyên nhân gây chảy máu mũi
Nguyên nhân chảy máu mũi có thể được phân loại thành hai nhóm chính: nguyên nhân tại chỗ và nguyên nhân toàn thân.
Nguyên nhân ở mũi
- Tự phát: Đây là tình trạng phổ biến nhất, thường liên quan đến yếu tố thời tiết nắng nóng, khô hanh. Khi nhiệt độ môi trường tăng cao, các mạch máu nhỏ trong mũi dễ bị giãn nở quá mức và vỡ ra, dẫn đến hiện tượng chảy máu cam. Đây là lý do vì sao vào mùa hè, nhiều người dễ gặp phải tình trạng tự nhiên chảy máu mũi.
- Chấn thương mũi: Các thói quen như ngoáy mũi có thể làm tổn thương trực tiếp vùng điểm mạch vách ngăn, dẫn đến chảy máu cam, gây viêm loét niêm mạc mũi. Ngoài ra, dị vật trong mũi hoặc các chấn thương mũi xoang cũng có thể gây tổn thương niêm mạc dẫn đến chảy máu. Ở trường hợp nặng có thể gãy thành xương mũi, làm tổn thương sâu đến các mạch máu lớn khiến máu chảy ồ ạt.
- Viêm mũi xoang: Các bệnh lý như cảm lạnh, viêm mũi xoang dị ứng, hoặc polyp mũi có thể gây viêm, làm tăng sinh mạch máu và viêm thành mạch. Việc xì mũi mạnh cũng làm tăng nguy cơ chảy máu mũi do tác động lên các mạch máu nhỏ trong niêm mạc.
- Viêm mũi xoang: Các bệnh lý như cảm lạnh, viêm mũi xoang dị ứng hay polyp mũi đều có thể gây ra phản ứng viêm, khiến mạch máu tăng sinh, thành mạch bị viêm, làm cho niêm mạc trở nên dễ tổn thương. Bên cạnh đó, các động tác xì mũi mạnh khi viêm mũi cũng làm tăng nguy cơ chảy máu cam.
- Khối u mũi xoang: Chảy máu mũi do khối u vùng mũi rất ít gặp nhưng có thể đi kèm với các triệu chứng như nghẹt mũi một bên và dịch tiết mũi có màu máu. Đặc biệt, u xơ vòm mũi họng có thể xuất hiện ở nam giới trong độ tuổi dậy thì.
- Khối u mũi xoang: Sự xuất hiện của khối u vùng mũi xoang khá hiếm gặp và thường đi kèm với nhiều triệu chứng đặc trưng như nghẹt mũi một bên, dịch tiết mũi có lẫn máu. Trường hợp đặc biệt, nếu xuất hiện ở nam giới trong độ tuổi dậy thì, cần lưu ý nguy cơ mắc u xơ vòm mũi họng.
- Bất thường cấu trúc mũi: Các tình trạng như gai vách ngăn, vẹo vách ngăn hoặc thủng vách ngăn mũi có thể làm thay đổi luồng khí lưu thông trong khoang mũi. Khi dòng khí bị lệch bất thường, niêm mạc mũi dễ bị khô, mất độ ẩm tự nhiên, từ đó làm tăng nguy cơ chảy máu cam.
- Biến chứng y khoa: Các thủ thuật như phẫu thuật vùng mũi hoặc đặt ống sonde mũi dạ dày có thể vô tình gây tổn thương mạch máu hoặc niêm mạc mũi, dẫn đến hiện tượng chảy máu cam.
- Thuốc xịt mũi hoặc hít cocain: Việc lạm dụng thuốc xịt mũi hoặc hít cocain có thể làm khô mũi và gây chảy máu.
Sử dụng thuốc xịt mũi quá nhiều gây khô mũi và chảy máu
Nguyên nhân do cơ thể
- Bệnh rối loạn đông cầm máu: Các bệnh như sốt xuất huyết, hemophilia, xuất huyết giảm tiểu cầu,… có thể gây chảy máu tự phát, thường xảy ra ở cả hai bên mũi.
- Sử dụng thuốc chống đông máu: Việc sử dụng thuốc chống đông máu như heparin, warfarin, aspirin, clopidogrel có thể ảnh hưởng đến chức năng đông máu của cơ thể, làm tăng nguy cơ chảy máu, đặc biệt khi có tác động vào vùng mũi hoặc khi huyết áp tăng cao.
- Tăng huyết áp: Ở bệnh nhân tăng huyết áp, việc sử dụng thuốc kháng đông dễ dẫn đến vỡ mạch máu tự phát, gây ra chảy máu cam. Hiện tượng chảy máu mũi ở người cao huyết áp thường xuất hiện trong các tình huống cấp cứu và cần được xử trí nhanh chóng để tránh biến chứng nặng nề.
- Thiếu vitamin C, K: Là một trong những nguyên nhân phổ biến gây chảy máu mũi. Vitamin C đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức bền thành mạch máu, còn vitamin K giúp duy trì quá trình đông máu ổn định. Việc thiếu hụt hai loại vitamin này khiến mạch máu dễ tổn thương, làm tăng nguy cơ vỡ mạch và gây ra hiện tượng xuất huyết.
- Uống rượu, bia: Chất cồn trong rượu bia có thể làm hệ thống mạch máu vùng mũi xoang hoạt động bất thường, dẫn đến giãn nở quá mức và dễ bị vỡ ra gây chảy máu mũi.
Triệu chứng chảy máu cam
Chảy máu mũi dù có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng thường không có dấu hiệu cảnh báo trước. Tuy nhiên, người bệnh có thể quan sát và cảm nhận một số triệu chứng như sau:
Với chảy máu mũi trước:
- Cảm giác ướt ở vùng mũi.
- Máu chảy trực tiếp từ lỗ mũi, hoặc nếu lượng máu ít, có thể thấy máu thấm trên khăn lau.
- Dịch mũi kèm theo máu khi xì hoặc lau mũi.
Với chảy máu mũi sau:
- Thường xuyên nuốt phải dịch chảy ngược xuống họng
- Khịt mũi và nuốt dịch.
- Cảm thấy dịch có vị tanh của máu.
- Khi khạc ra, dịch có màu đỏ tươi hoặc đỏ hồng.
Khi dùng khăn thấm thấy có máu trên khăn là triệu chứng chảy máu mũi trước
Cách xử lý khi bị chảy máu cam
Tùy thuộc vào mức độ, nguyên nhân và vị trí của chảy máu cam sẽ có các phương pháp điều trị được điều chỉnh phù hợp với từng tình trạng.
Sơ cứu
Sơ cứu ban đầu khi bị chảy máu mũi là bước đầu tiên quan trọng để kiểm soát tình trạng và tránh các biến chứng nguy hiểm.
- Đặt bệnh nhân ngồi thẳng, đầu hơi cúi nhẹ về phía trước để hạn chế máu chảy ngược.
- Bóp chặt cánh mũi và yêu cầu bệnh nhân thở bằng miệng trong khoảng 10–15 phút, đến khi máu chậm lại hoặc ngừng hẳn.
- Có thể dùng bông tẩm thuốc co mạch đặt sâu vào bên trong mũi tại vị trí chảy máu để hỗ trợ cầm máu.
- Tuyệt đối không ngửa đầu ra sau, vì máu có thể chảy xuống họng hoặc khí quản, gây cản trở hô hấp.
- Nếu có máu đọng trong họng hoặc miệng, nên khạc nhổ ra ngoài thay vì nuốt vào trong.
Điều trị cầm máu
- Thuốc cầm máu: Người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định sử dụng thuốc hỗ trợ cầm máu nhằm kiểm soát tình trạng, phòng ngừa chảy máu.
- Bệnh nhân được hướng dẫn dùng tay bóp chặt vùng điểm mạch ở vách ngăn mũi trong khoảng 5–10 phút, có thể lặp lại 2–3 lần nếu cần thiết. Đây là phương pháp sơ cứu đơn giản, dễ thực hiện ngay tại nhà.
- Nhét vật liệu cầm máu: Tùy vào vị trí và mức độ chảy máu, bác sĩ có thể sử dụng bấc mũi để nhét vào mũi trước hoặc sau để hỗ trợ cầm máu hiệu quả.
- Đốt điểm chảy máu: Đối với các tổn thương nhỏ và nông có thể sử dụng bạc nitrat hoặc dao điện Bipolar, , thực hiện dưới hướng dẫn nội soi để xử lý vị trí chảy máu.
- Phẫu thuật: Khi các phương pháp cầm máu khác không mang lại hiệu quả, bác sĩ sẽ cân nhắc đốt hoặc cột thắt động mạch bướm khẩu cái hoặc động mạch sàng, tùy theo tình trạng bệnh lý. Ngoài ra, phẫu thuật cũng được áp dụng để xử lý triệt để nguyên nhân gây chảy máu, đặc biệt trong các trường hợp khối u vùng mũi xoang.
Nhét vật liệu cầm máu nhằm ngăn chặn tình trạng chảy máu tiếp diễn
Điều trị nguyên nhân
- Sử dụng thuốc xịt mũi: Người bệnh nên rửa mũi thường xuyên bằng nước muối sinh lý để giữ ẩm cho niêm mạc, nhất là trong mùa khô nóng. Việc làm sạch mũi hàng ngày giúp giảm khô mũi, từ đó hạn chế nguy cơ chảy máu cam.
- Điều trị cảm lạnh, viêm mũi xoang: Việc điều trị các bệnh lý như cảm lạnh, viêm mũi và viêm xoang là cần thiết để giảm các triệu chứng như xì mũi mạnh, giảm phản ứng viêm niêm mạc mũi xoang, từ đó hạn chế tình trạng chảy máu mũi.
- Điều trị các bệnh lý toàn thân, bệnh hệ thống: Nếu gặp phải tình trạng chảy máu mũi khi sử dụng thuốc kháng đông, người bệnh cần hỏi ý kiến bác sĩ để được điều chỉnh phù hợp.
- Bổ sung vitamin C và vitamin K: Trường hợp chảy máu cam do thiếu hụt vitamin C hoặc vitamin K, người bệnh nên chủ động bổ sung dưỡng chất thông qua viên uống hoặc chế độ ăn uống hàng ngày. Các loại thực phẩm giàu vitamin C bao gồm trái cây họ cam quýt, kiwi, quả mâm xôi, cải bó xôi. Trong khi đó, những thực phẩm giàu vitamin K gồm chuối, thịt gà, thịt bò, gan động vật, củ cải đường, dầu đậu nành, rau cải nấu chín và bơ thực vật.
- Hạ nhiệt cơ thể khi thời tiết nắng nóng: Khi chảy máu mũi do nhiệt độ cao, người bệnh cần giảm nhiệt độ không khí trong nhà bằng cách sử dụng điều hòa, máy phun sương, quạt, hoặc mở cửa thông thoáng để làm mát không gian sống.
- Làm mát cơ thể: Để hạ nhiệt cho cơ thể trong những ngày nắng nóng, người bệnh nên uống nhiều nước, tăng cường rau xanh và trái cây trong khẩu phần ăn, đồng thời hạn chế thực phẩm cay nóng, dầu mỡ và rượu bia. Bên cạnh đó, việc tắm nhiều lần trong ngày, mặc trang phục nhẹ, thoáng mát và tránh ra ngoài trời nắng cũng giúp giảm nguy cơ chảy máu cam do nhiệt độ cao.
- Không cạy gỉ mũi, ngoáy mũi, xì mũi mạnh: Tránh thói quen cạy gỉ mũi, ngoáy mũi hoặc xì mũi quá mạnh để bảo vệ niêm mạc mũi, hạn chế tổn thương và ngăn ngừa tình trạng chảy máu cam.
- Khám, tầm soát bệnh lý mũi xoang: Chủ động khám và tầm soát các bệnh lý liên quan đến mũi xoang giúp phát hiện sớm, điều trị kịp thời và ngăn ngừa biến chứng chảy máu cam hiệu quả.
Ưu tiên các thực phẩm giàu vitamin C và K trong khẩu phần ăn hàng ngày.
Hướng dẫn phòng ngừa chảy máu cam
Chảy máu mũi có thể khó kiểm soát, nhưng bạn hoàn toàn có thể phòng ngừa tình trạng này bằng các biện pháp sau:
- Tránh ngoáy mũi quá nhiều hoặc tác động mạnh lên vùng mũi và mặt để bảo vệ niêm mạc mũi.
- Đeo khẩu trang khi thời tiết nóng, khô hanh nhằm giảm nguy cơ kích ứng niêm mạc mũi.
- Không ngồi điều hòa quá lâu, nên thường xuyên thay đổi không khí sinh hoạt và làm việc.
- Vệ sinh mũi đúng cách bằng nước muối sinh lý để giữ ẩm và làm sạch khoang mũi.
- Bổ sung đầy đủ vitamin C thông qua chế độ ăn uống hợp lý để tăng cường sức bền thành mạch máu.
Hạn chế để tránh ngoáy mũi thường xuyên, quá mạnh để tránh chảy máu cam
Các thắc mắc về chảy máu mũi
Chảy máu mũi là ung thư gì?
Chảy máu mũi thường xuyên có thể là dấu hiệu bệnh nghiêm trọng như ung thư vòm họng, vòm mũi xoang, u não hoặc ung thư máu giai đoạn đầu. Nếu gặp tình trạng này nhiều lần, cần đi khám để chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Chảy máu cam là do thiếu chất gì?
Thiếu hai loại vitamin (A, K) là một trong những nguyên nhân chính gây chảy máu mũi. Vitamin C giúp tăng cường sức khỏe của thành mạch máu, làm cho chúng trở nên bền vững và ít dễ bị tổn thương. Trong khi đó, vitamin K đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định quá trình đông máu, giúp ngăn ngừa tình trạng chảy máu.
Bị chảy máu mũi nên ăn gì?
Khi bị chảy máu mũi, bạn nên ăn thực phẩm mềm, dễ tiêu, giàu Vitamin K, C, sắt và uống đủ nước như cam, quýt, bông cải xanh, cải bó xôi, bắp cải, chuối, cà chua, cà rốt,… Tránh đồ cay nóng, cứng, đồ uống nóng, có cồn và nhiều muối.
Chảy máu mũi tuy phổ biến nhưng bạn không nên chủ quan. Việc nhận biết nguyên nhân và áp dụng biện pháp xử lý, phòng ngừa đúng cách sẽ giúp bạn giảm thiểu rủi ro và bảo vệ sức khỏe. Nếu tình trạng chảy máu kéo dài hoặc nghiêm trọng, hãy thăm khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
