Chọc dịch màng bụng: Quy trình thực hiện và tai biến có thể gặp phải
Chọc dịch màng bụng là một thủ thuật y tế phổ biến, thường được chỉ định để chẩn đoán và điều trị các tình trạng liên quan đến tích tụ dịch trong khoang bụng. Đây là một phương pháp hiệu quả, giúp đánh giá nguyên nhân gây tích dịch và hỗ trợ điều trị kịp thời. Tuy nhiên, dù quy trình này khá đơn giản, nó vẫn tiềm ẩn những tai biến không mong muốn nếu không thực hiện đúng cách. Để hiểu rõ hơn về quy trình thực hiện và các tai biến có thể xảy ra, hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây, được chia sẻ dưới sự tham vấn của BS. Đào Phương Oanh – Bác sĩ chuyên khoa Tiêu hoá tại Hệ thống Đa khoa Quốc tế Sài Gòn (SIGC).
Chọc dịch màng bụng là gì?
Chọc dịch màng bụng là thủ thuật y khoa được áp dụng trong các trường hợp bệnh nhân bị cổ trướng – tình trạng tích tụ dịch trong khoang bụng, thường gặp ở những người mắc bệnh xơ gan, ung thư, xuất huyết đường tiêu hoá hoặc nhiễm trùng. Quá trình này được thực hiện bằng cách sử dụng một kim hoặc ống dẫn nhỏ để rút bớt dịch ra khỏi màng bụng. Mục đích của thủ thuật này là lấy mẫu dịch để xét nghiệm, từ đó giúp bác sĩ xác định nguyên nhân gây ra sự tích tụ hoặc làm giảm áp lực lên các cơ quan nội tạng khi lượng dịch quá lớn. Điều này giúp bệnh nhân giảm bớt cảm giác khó chịu, đau nhức, và tránh tình trạng chèn ép lên cơ hoành gây khó thở.
Chọc dịch màng bụng được chỉ định trong các trường hợp nào?
Thủ thuật chọc dịch màng bụng thường được chỉ định trong một số tình huống cụ thể để đảm bảo sức khỏe của bệnh nhân:
- Nghi ngờ bệnh nhân có dấu hiệu của viêm phúc mạc hoặc xuất huyết trong ổ bụng.
- Chẩn đoán các trường hợp nhiễm trùng dịch màng bụng.
- Xét nghiệm xác định nguyên nhân gây ra tình trạng ứ đọng dịch trong khoang bụng.
- Giảm bớt lượng dịch khi bệnh nhân bị cổ trướng nặng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng thận, hệ tiêu hóa, hô hấp và đau ngực.
- Kiểm tra các tổn thương hoặc nhiễm trùng xảy ra sau khi có chấn thương.
- Theo dõi và kiểm tra trong một số trường hợp ung thư, chẳng hạn ung thư gan.
- Có thể thực hiện khi các bệnh nhi bị cổ trướng, gây khó thở.
- Với phụ nữ mang thai, dịch quá nhiều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi.
Phương pháp chọc dịch màng bụng không có chống chỉ định tuyệt đối, tuy nhiên, các bác sĩ vẫn phải đánh giá kỹ lưỡng giữa lợi ích của việc thực hiện và nguy cơ biến chứng trong các trường hợp cụ thể như:
- Những bệnh nhân có vấn đề về đông máu hoặc dễ bị chảy máu, vì nguy cơ tai biến là rất cao.
- Những người mắc các bệnh lý tim mạch như rối loạn nhịp tim hoặc nhồi máu cơ tim.
Các bước thực hiện quy trình chọc dịch màng bụng
Trước khi tiến hành chọc dịch màng bụng, bác sĩ sẽ giải thích rõ ràng cho bệnh nhân về mục đích của quy trình, cùng với các điều cần lưu ý trước và sau khi thực hiện. Để chuẩn bị tốt nhất, bệnh nhân có thể được yêu cầu đi vệ sinh nhằm làm rỗng bàng quang, giúp giảm thiểu rủi ro.
Quy trình thực hiện chọc dịch màng bụng được BS Đào Phương Oanh – Bác sĩ chuyên khoa Tiêu hoá tại SIGC chia sẻ như sau:
- Kiểm tra sức khỏe tổng quát của bệnh nhân, bao gồm các chỉ số như huyết áp, nhịp tim, để đảm bảo an toàn trong suốt quá trình.
- Yêu cầu bệnh nhân nằm ngửa và co hai chân.
- Bác sĩ tiến hành siêu âm để xác định vị trí chọc kim chính xác.
- Sát trùng rộng vùng chọc kim và gây tê cục bộ để giảm cảm giác đau cho bệnh nhân.
- Tiến hành chọc kim hoặc thông ống vào khoang bụng: Quy trình này có thể diễn ra nhanh chóng hoặc kéo dài tuỳ thuộc vào mục đích. Nếu chọc dịch màng bụng để xét nghiệm, bác sĩ thường chỉ cần lấy một lượng nhỏ khoảng 50ml. Trường hợp hút dịch để giảm áp lực trong ổ bụng, dịch sẽ được rút vào bình chứa lớn, và ống hút sẽ được cố định. Mỗi lần thực hiện sẽ không hút quá 2000ml dịch, và nếu cần, quá trình này có thể lặp lại sau 24 – 48 giờ.
- Các thao tác đều tuân thủ nguyên tắc kín, đảm bảo vô trùng tuyệt đối.
- Quy trình sẽ được kết thúc khi đạt số lượng dịch mong muốn, kim được rút ra và vùng da chọc sẽ được sát khuẩn. Vết chọc thường rất nhỏ, không cần khâu và chỉ cần dán băng ép nhẹ. Sau khi thủ thuật hoàn tất, bệnh nhân sẽ được theo dõi huyết áp trong 2 – 4 giờ để đảm bảo an toàn.
Những tai biến có thể xảy ra khi thực hiện chọc dịch màng bụng
Quai ruột chặn đầu kim
Khi thực hiện hút dịch, nếu dịch chảy ra chậm hơn hoặc ngừng lại mặc dù vẫn còn dấu hiệu dịch cổ trướng, nguyên nhân có thể là do quai ruột đã chặn bít đầu kim. Lúc này, bác sĩ sẽ điều chỉnh lại tư thế của bệnh nhân hoặc thay đổi hướng kim để khắc phục tình trạng này. Trong một số trường hợp, kim có thể gây tổn thương nhẹ cho thành ruột và dẫn đến chảy máu, tuy nhiên, đây không phải là vấn đề nghiêm trọng do trong suốt quá trình chọc dịch màng bụng luôn có sự theo dõi sát sao từ bác sĩ và điều dưỡng.
Kim chọc vào ruột
Trường hợp kim chọc vào ruột rất hiếm gặp, nhưng có thể xảy ra ở trẻ nhỏ nếu trẻ không hợp tác. Để tránh tình huống này, bác sĩ có thể sử dụng thuốc an thần để giúp trẻ nhỏ ổn định hơn. Nếu gặp phải trường hợp này, bác sĩ sẽ ngay lập tức rút kim ra và bịt kín vị trí chọc. Sau đó, tình trạng đau, sốt và phản ứng thành bụng của bệnh nhân sẽ được theo dõi cẩn thận, đồng thời tiến hành hội chẩn với chuyên khoa ngoại. Chọc dịch màng bụng là thủ thuật đơn giản, vì vậy bệnh nhân nên tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ và điều dưỡng sẽ tránh xảy ra các trường hợp không đáng có.
Kim chọc vào mạch máu
Đây cũng là một trong những tai biến ít gặp trong quá trình thực hiện. Nếu trong quá trình chọc dịch, bạn thấy có vết máu lẫn trong dịch thu được, cần phải lập tức ngừng thủ thuật và theo dõi tình trạng bệnh nhân để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Trường hợp này cần phải đặc biệt lưu ý, đặc biệt là các bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng máu.
Nhiễm khuẩn thứ phát
Tình trạng này thường xảy ra nếu quy trình sát khuẩn không được thực hiện đúng cách hoặc khi thao tác chọc kim không dứt khoát. Bệnh nhân có thể xuất hiện các triệu chứng nhiễm trùng toàn thân như sốt cao, huyết áp và nhịp tim không ổn định, kèm theo đau bụng và sưng viêm tại vị trí chọc kim. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này là rất quan trọng để có biện pháp can thiệp kịp thời.
Choáng nếu lượng dịch cần rút ra quá lớn
Trường hợp cần hút nhiều dịch, bác sĩ cần thực hiện cẩn thận để tránh gây khó thở cho người bệnh. Khi dịch được hút ra nhanh chóng hoặc quá nhiều, áp lực lên các cơ quan và mạch máu sẽ giảm đột ngột, dẫn đến các triệu chứng như huyết áp hạ, chóng mặt, hoa mắt, nhịp tim nhanh và cảm giác lạnh người. Khi gặp phải bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, bệnh nhân nên thông báo ngay cho bác sĩ hoặc y tá để dừng lại hoặc giảm tốc độ hút dịch. Bác sĩ có thể áp dụng các biện pháp cấp cứu, như truyền dịch bù, để giúp ổn định tình trạng cho người bệnh.
Mặc dù những tai biến này không xảy ra phổ biến, nhưng khi xảy ra, chúng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh lý của bạn. Do đó, bệnh nhân cần được theo dõi liên tục cả trước và sau khi thực hiện chọc dịch màng bụng.
Cần lưu ý gì khi thực hiện chọc dịch màng bụng?
Dưới đây là một lưu ý mà bệnh nhân cần nắm trước và sau khi thực hiện chọc dịch màng bụng để tránh xảy ra các tai biến không đáng có:
- Trước khi thực hiện: Bác sĩ sẽ tư vấn kỹ lưỡng về các bước chuẩn bị cần thiết, bao gồm việc ăn uống, vệ sinh cá nhân, và việc có cần ngừng sử dụng thuốc hay không. Bệnh nhân cũng sẽ được bác sĩ chia sẻ rõ hơn về quá trình thực hiện trước để giúp đảm bảo quá trình diễn ra thuận lợi và an toàn hơn.
- Sau khi hoàn thành: Bệnh nhân cần duy trì tư thế nằm yên và nghỉ ngơi một thời gian ngắn. Nếu xuất hiện các triệu chứng như chóng mặt, cảm giác mệt lả, hoặc lạnh người, cần thông báo ngay cho nhân viên y tế để có biện pháp xử lý kịp thời.
- Trong quá trình hồi phục: Bệnh nhân có thể cảm thấy đau tại vị trí tiêm sau khi hết thuốc tê. Để giảm bớt sự khó chịu, bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau như paracetamol cho bệnh nhân.
- Bệnh nhân nên theo dõi tình trạng chảy máu và giữ băng tại vị trí chọc trong 24 giờ. Nếu thấy chảy máu, sưng hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng, cần liên hệ ngay với bác sĩ để được hỗ trợ
- Việc chăm sóc vùng da tại vị trí thực hiện thủ thuật cũng rất quan trọng. Sử dụng nước muối sinh lý hoặc nước ấm để làm sạch khu vực này được khuyến khích nhằm ngăn ngừa nhiễm trùng.
- Hầu hết các bệnh nhân đều có thể quay trở lại sinh hoạt bình thường sau khi thực hiện chọc dịch màng bụng.
Những câu hỏi thường gặp về chọc dịch màng bụng
Chọc dịch màng bụng có đau không?
Nhờ việc gây tê cục bộ, bệnh nhân sẽ chỉ cảm thấy khó chịu nhẹ hoặc áp lực tại vùng chọc dịch. Cảm giác đau có thể xuất hiện sau khi hết tác dụng của thuốc tê, nhưng sẽ được giảm bớt bằng thuốc giảm đau.
Chọc dịch màng bụng có nguy hiểm không?
Thủ thuật này tương đối an toàn khi được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa. Tuy nhiên, có thể xảy ra một số biến chứng như nhiễm trùng, chảy máu hoặc thủng các cơ quan xung quanh, nhưng tỷ lệ rất thấp.
Cần chuẩn bị gì trước khi chọc dịch màng bụng?
Trước khi thực hiện, bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe, các loại thuốc đang dùng. Thường không cần phải nhịn ăn, nhưng có thể cần xét nghiệm máu trước để kiểm tra các chỉ số đông máu.
Bao lâu sau chọc dịch màng bụng có thể trở lại sinh hoạt bình thường?
Hầu hết bệnh nhân có thể trở lại sinh hoạt bình thường sau 24-48 giờ, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và lượng dịch rút ra. Bác sĩ sẽ hướng dẫn cụ thể về chế độ sinh hoạt sau thủ thuật.
Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có thêm thông tin chi tiết về quy trình chọc dịch màng bụng và các tai biến có thể xảy ra trong quá trình thực hiện. Việc nắm rõ các bước và chuẩn bị kỹ càng không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn hỗ trợ bác sĩ thực hiện thủ thuật một cách thuận lợi nhất.
Tại SIGC, thủ thuật chọc dịch màng bụng được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm và điều dưỡng tận tình, đảm bảo quá trình diễn ra an toàn tuyệt đối. Nếu bạn hoặc người thân đang cần tư vấn về thủ thuật này, đừng ngần ngại liên hệ với SIGC qua số hotline (028) 38.213.456 để được tư vấn và đặt lịch hẹn nhanh chóng!
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
