Viêm phế quản ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị, phòng ngừa
|
Viêm phế quản ở trẻ em là bệnh gì
Viêm phế quản ở trẻ nhỏ là tình trạng tổn thương lớp niêm mạc bên trong ống dẫn khí, gây ra do sự tấn công của virus – nguyên nhân phổ biến nhất. Khi các ống phế quản bị viêm, cơ thể trẻ sẽ tiết ra nhiều dịch nhầy, cản trở quá trình hô hấp, khiến trẻ cảm thấy nặng ngực, mệt mỏi, kèm theo những cơn ho liên tục, đặc biệt là về đêm.
Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến nhóm từ 6 tháng tuổi đến dưới 3 tuổi – giai đoạn hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Đặc biệt, trẻ nhỏ dưới 12 tháng càng dễ tổn thương hơn nếu vừa trải qua những bệnh lý đường hô hấp như cảm cúm, ho gà, sởi hay viêm họng cấp. Sự thay đổi đột ngột của thời tiết, nhất là lúc chuyển mùa, được xem là yếu tố kích thích các loại virus phát triển nhanh chóng, làm tăng nguy cơ phát bệnh ở trẻ.
Không chỉ vậy, việc trẻ thường xuyên hít thở không khí ô nhiễm, tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi bẩn hay vi khuẩn từ môi trường sống chật chội, ẩm thấp cũng là yếu tố làm trầm trọng hơn tình trạng viêm phế quản phổi ở trẻ em.
Nguyên nhân trẻ bị viêm phế quản cấp
Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến viêm phế quản ở trẻ em diễn tiến phức tạp là do khả năng lây lan nhanh chóng của các mầm bệnh trong môi trường sống hàng ngày. Đặc biệt, khi trẻ tham gia vào các hoạt động tại trường học, khu vui chơi hoặc ở nhà trẻ, việc tiếp xúc gần gũi với bạn bè hoặc người chăm sóc nhiễm bệnh có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Các tác nhân gây bệnh thường ẩn chứa trong các giọt nhỏ li ti phát tán khi người nhiễm ho, nói chuyện hay hắt hơi.
Ngoài ra, bệnh còn dễ dàng bùng phát khi trẻ vô tình chạm vào các đồ vật bị nhiễm mầm bệnh như tay nắm cửa, đồ chơi, khăn mặt… rồi đưa tay lên mặt. Các virus có khả năng tồn tại lâu trong môi trường như RSV, Rhinovirus hay Influenza có thể là nguyên nhân khiến trẻ bị bệnh tái đi tái lại nhiều lần trong năm, dù đã từng điều trị khỏi trước đó.
Triệu chứng viêm phế quản ở trẻ em
Triệu chứng thường biểu hiện rõ nét qua các dấu hiệu viêm nhiễm đường hô hấp dưới. Trẻ có thể ho kéo dài, sốt nhẹ hoặc sốt cao, kèm theo hiện tượng khò khè, thở nhanh, nghẹt mũi hoặc nước mũi chảy nhiều. Khi thăm khám, bác sĩ có thể phát hiện ran ẩm hoặc ran rít trong phổi qua ống nghe.
Tình trạng viêm phế quản ở trẻ em thường trở nặng về đêm, do đó phụ huynh nên chú ý quan sát giấc ngủ của trẻ để sớm phát hiện những dấu hiệu bất thường, nhất là khó thở hoặc ho liên tục không dứt.
Khi trẻ có những dấu hiệu dưới đây, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được kiểm tra và xử trí kịp thời:
Trẻ tím tái, khó thở
Tình trạng thiếu oxy máu có thể khiến da trẻ chuyển sang màu xanh tái, đặc biệt ở môi và đầu chi. Khó thở thường xảy ra do đờm nhớt làm tắc nghẽn đường thở. Để xác định, có thể đặt trẻ nằm yên hoặc khi đang ngủ, sau đó đếm nhịp thở trong 1 phút, nên thực hiện 3 lần để kết quả khách quan.
Theo khuyến cáo của WHO, nhịp thở được xem là nhanh nếu:
- Dưới 2 tháng tuổi: ≥ 60 lần/phút
- Từ 2–12 tháng tuổi: ≥ 50 lần/phút
- Từ 1–5 tuổi: ≥ 40 lần/phút
Trẻ sốt cao trên 39°C
Khi bệnh đi kèm sốt cao không đáp ứng với thuốc hạ sốt, đặc biệt nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu như co giật, mệt lả hoặc mất ý thức, cần nhanh chóng đưa đến bệnh viện để được xử lý cấp cứu.
Trẻ bỏ bú, li bì, mất ý thức
Sự kết hợp giữa sốt cao, ho kéo dài, khó thở, kèm theo bỏ bú, ngủ li bì hoặc khó đánh thức, có thể là dấu hiệu cảnh báo suy hô hấp tiến triển, cần cấp cứu kịp thời để đảm bảo an toàn cho trẻ.
Chẩn đoán viêm phế quản ở trẻ em
Việc nhận biết viêm phế quản cấp ở trẻ em thường dựa vào các biểu hiện lâm sàng như ho kéo dài, khò khè và mệt mỏi. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang phổi nhằm đánh giá tình trạng viêm lan rộng đến đâu, đồng thời hỗ trợ chẩn đoán phân biệt với những bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm phổi hoặc các triệu chứng đường hô hấp dưới khác.
Nếu trẻ có dấu hiệu như khó thở khò khè kéo dài hoặc tái diễn nhiều lần, các xét nghiệm đo chức năng phổi có thể được cân nhắc để làm rõ nguy cơ hen suyễn. Việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp xây dựng hướng điều trị viêm phế quản cấp tính phù hợp, giảm nguy cơ biến chứng và giúp trẻ hồi phục nhanh chóng.
Cách điều trị viêm phế quản ở trẻ em hiệu quả
Trong hầu hết trường hợp, bệnh viêm phế quản ở trẻ em là tình trạng có thể kiểm soát hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Hướng điều trị sẽ thay đổi tùy theo nguồn gốc gây bệnh. Khi nguyên nhân xuất phát từ virus, việc sử dụng thuốc nhằm mục tiêu giảm triệu chứng, hạn chế biến chứng và tăng cường khả năng miễn dịch để trẻ có thể tự khỏi. Nếu nguyên nhân được xác định là do vi khuẩn, bác sĩ sẽ cân nhắc kê đơn kháng sinh phù hợp để điều trị tận gốc.
Thông thường, viêm phế quản có thể thuyên giảm trong vòng 7 – 10 ngày nếu được chăm sóc đầy đủ. Trong thời gian này, cha mẹ cần chú ý theo dõi tiến triển bệnh. Một số cách hỗ trợ điều trị tại nhà hiệu quả bao gồm:
- Làm sạch đường thở trên: Dùng nước muối sinh lý để nhỏ và hút dịch mũi nhiều lần trong ngày, giúp trẻ dễ thở hơn.
- Giữ ấm và bổ sung nước ấm: Che chắn kỹ cơ thể, đặc biệt là cổ và ngực. Uống nước ấm thường xuyên giúp long đờm và hỗ trợ phục hồi hô hấp.
- Chườm ấm, hạ sốt an toàn: Sử dụng khăn ấm chườm toàn thân, theo dõi thân nhiệt. Khi nhiệt độ vượt ngưỡng 38.5°C, có thể sử dụng thuốc hạ sốt chứa paracetamol theo liều chỉ định của bác sĩ.
- Không dùng kháng sinh tùy tiện: Đối với viêm phế quản ở trẻ em do virus, kháng sinh không mang lại hiệu quả và có thể gây hại nếu dùng không đúng cách.
- Tăng cường bổ sung nước và thải đờm: Cung cấp đủ nước giúp làm dịu cổ họng, giảm kích ứng và hỗ trợ quá trình tống đờm ra ngoài, giảm cảm giác nặng ngực.
- Sử dụng mật ong để điều trị ho: Với trẻ trên 1 tuổi, mật ong có thể pha nước ấm để làm dịu họng, giảm ho và tăng sức đề kháng tự nhiên nhờ khả năng kháng khuẩn.
Bên cạnh các biện pháp điều trị, chế độ ăn uống lành mạnh đóng vai trò không nhỏ trong việc giúp trẻ phục hồi nhanh chóng. Cha mẹ nên:
- Giảm muối trong khẩu phần để tránh kích ứng niêm mạc đường thở.
- Ưu tiên món dễ tiêu hóa như cháo, súp để trẻ hấp thụ dễ dàng hơn.
- Bổ sung rau củ và trái cây tươi giàu vitamin A, C, E nhằm hỗ trợ hệ miễn dịch, rút ngắn thời gian điều trị bệnh.
Cách phòng ngừa trẻ bị viêm phế quản
Việc phòng ngừa bệnh không chỉ giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh mà còn hỗ trợ tăng sức đề kháng tự nhiên cho trẻ, nhất là trong giai đoạn thời tiết thay đổi thất thường. Dưới đây là những giải pháp hữu ích cha mẹ có thể áp dụng:
- Đảm bảo phòng ngủ và các khu vực sinh hoạt luôn sạch sẽ, thoáng khí. Khử khuẩn định kỳ các vật dụng tiếp xúc thường xuyên để giảm sự tồn tại của vi khuẩn, virus gây bệnh đường hô hấp.
- Cho trẻ tiêm đầy đủ các loại vaccine phòng bệnh liên quan đến hô hấp như cúm, phế cầu,…
- Hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách với xà phòng diệt khuẩn sau khi chơi, trước bữa ăn hoặc sau khi ho, hắt hơi.
- Bổ sung thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất như rau xanh, trái cây, cá, trứng… giúp nâng cao miễn dịch và hỗ trợ phòng ngừa viêm phế quản ở trẻ em hiệu quả.
Trong mùa dịch, cần đeo khẩu trang khi ra ngoài, tránh tụ tập nơi đông người và hạn chế tiếp xúc gần với người đang có triệu chứng cảm cúm, ho, sốt.
Hướng dẫn chăm sóc trẻ bị viêm phế quản tại nhà
Ngoài việc tuân thủ hướng dẫn điều trị từ bác sĩ, cách chăm sóc hàng ngày đóng vai trò quan trọng giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn và hỗ trợ phục hồi sức khỏe hô hấp hiệu quả.
Dưới đây là những điều cha mẹ nên lưu ý khi chăm sóc trẻ bị viêm phế quản ở trẻ em tại nhà:
- Với trẻ sơ sinh hoặc dưới 1 tuổi, nên tăng tần suất bú mẹ để bổ sung đủ nước và dinh dưỡng thiết yếu. Với trẻ lớn hơn, ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu như súp, cháo; chia thành nhiều bữa nhỏ để tránh áp lực tiêu hóa, không nên ép trẻ ăn khi trẻ mệt mỏi.
- Khuyến khích trẻ uống nước thường xuyên, ngay cả khi không khát, nhằm tăng lượng nước uống để làm dịu họng.
- Giữ nhiệt độ cơ thể ổn định bằng cách cho trẻ mặc quần áo ấm nhưng thoáng khí, thấm hút mồ hôi tốt, nhất là vào ban đêm.
- Vệ sinh vùng mũi và họng nhẹ nhàng với nước muối sinh lý.
- Tạo điều kiện cho trẻ được nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động quá sức để cơ thể có thời gian hồi phục.
- Duy trì độ ẩm không khí trong phòng bằng máy tạo ẩm sạch sẽ, tránh ẩm mốc. Không gian sống cần đảm bảo thông thoáng để hạn chế sự phát triển của vi khuẩn, virus gây bệnh.
- Hạn chế tối đa việc cho trẻ đến nơi đông đúc, ô nhiễm hoặc có khói thuốc để tránh làm trầm trọng thêm tình trạng viêm và kích ứng đường thở.
Các câu hỏi phổ biến về viêm phế quản ở trẻ em
Làm sao phân biệt viêm phế quản và hen suyễn ở trẻ?
Viêm phế quản và hen suyễn đều có triệu chứng ho và khò khè, nhưng có điểm khác biệt. Viêm phế quản ở trẻ em thường xảy ra sau nhiễm virus, ho nhiều, có đờm, kèm sốt nhẹ, và diễn tiến cấp tính. Trong khi đó, hen suyễn là bệnh mãn tính, thường có tiền sử dị ứng, ho kéo dài, đặc biệt về đêm hoặc khi gắng sức, kèm khó thở tái phát. Đo chức năng hô hấp và theo dõi bệnh sử sẽ giúp bác sĩ phân biệt chính xác.
Trẻ bị viêm phế quản có cần dùng kháng sinh không?
Không phải tất cả trường hợp viêm phế quản đều cần dùng kháng sinh. Đa số các ca là do virus gây ra, nên điều trị chủ yếu nhằm giảm triệu chứng, tăng cường miễn dịch và theo dõi sát. Kháng sinh chỉ được chỉ định nếu xác định có nhiễm khuẩn kèm theo, ví dụ như sốt cao kéo dài, bạch cầu tăng cao hoặc có biến chứng viêm phổi. Việc tự ý dùng kháng sinh có thể gây kháng thuốc và ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của trẻ. Do đó, cha mẹ cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ, không cho trẻ uống kháng sinh nếu chưa có chỉ định rõ ràng.
Trẻ bị viêm phế quản bao lâu thì khỏi?
Thông thường, trẻ em có thể tự cải thiện sau khoảng 7–10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, thời gian hồi phục có thể kéo dài hơn tùy vào sức đề kháng của trẻ, mức độ bệnh và việc tuân thủ điều trị. Một số trẻ vẫn còn ho nhẹ vài ngày sau khi hết sốt và hết khò khè, đây là phản ứng bình thường trong quá trình hồi phục. Nếu các triệu chứng kéo dài quá 2 tuần hoặc có dấu hiệu nặng hơn như sốt cao, thở gấp, bỏ bú, thì cần đưa trẻ đến bệnh viện để được thăm khám và xử trí kịp thời.
Hy vọng với những thông tin trên, quý phụ huynh đã hiểu rõ hơn về cách chăm sóc và điều trị viêm phế quản ở trẻ em. Việc nhận biết sớm triệu chứng, chủ động theo dõi và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ sẽ giúp rút ngắn thời gian hồi phục, đồng thời ngăn ngừa những biến chứng không mong muốn. Hãy luôn đồng hành cùng con trong hành trình bảo vệ sức khỏe hô hấp và xây dựng nền tảng miễn dịch vững chắc nhé.
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
