Xuất huyết não: Nguyên nhân, dấu hiệu sớm, cách chăm sóc & điều trị
|
Tìm hiểu về tình trạng xuất huyết não là gì?
Xuất huyết não là hiện tượng mạch máu trong não bị vỡ hoặc rò rỉ, khiến máu tràn vào nhu mô não. Điều này cản trở việc cung cấp oxy và dưỡng chất cho tế bào thần kinh, dẫn đến tổn thương nghiêm trọng trong não bộ.
Tình trạng này thuộc nhóm đột quỵ xuất huyết và chiếm khoảng 15% tổng số ca đột quỵ. Do mức độ nguy hiểm cao, người bệnh cần được đưa đi cấp cứu càng sớm càng tốt ngay khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường để giảm nguy cơ biến chứng và tử vong.
Có mấy loại xuất huyết não
Xuất huyết não là hiện tượng máu tràn ra khỏi mạch máu trong não, có thể xảy ra ở bên trong hoặc bên ngoài mô não. Dựa vào vị trí chảy máu, có thể chia thành các dạng chính như sau
Xuất huyết nội sọ, ngoài nhu mô não
Tình trạng chảy máu ở khu vực này gồm ba dạng phổ biến:
- Chảy máu ngoài màng cứng: Xảy ra khi máu tụ lại giữa hộp sọ và lớp màng cứng bao bọc não. Tình huống này thường là hậu quả của chấn thương nghiêm trọng, đặc biệt khi xương sọ bị gãy và gây tổn thương mạch máu. Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bệnh có thể rơi vào tình trạng tăng áp lực nội sọ, tổn thương não, thậm chí tử vong.
- Chảy máu dưới màng cứng: Là tình trạng máu rò rỉ vào khoảng không giữa màng cứng và lớp màng nhện. Xuất huyết dưới màng cứng có thể tiến triển theo ba mức độ:
- Cấp tính: Phát triển nhanh chóng sau một chấn thương mạnh như tai nạn giao thông, va đập mạnh vào đầu. Tỷ lệ tử vong cao và nhiều trường hợp sống sót có thể bị ảnh hưởng thần kinh vĩnh viễn.
- Bán cấp: Máu chảy ra một cách chậm rãi, thường xuất hiện vài ngày đến vài tuần sau chấn thương, điển hình ở các ca bị chấn động não nhẹ.
- Mạn tính: Phát triển từ từ và thường xảy ra ở người cao tuổi hoặc những người sử dụng thuốc chống đông máu. Dạng này có thể bắt nguồn từ những chấn thương nhẹ nhưng kéo dài hoặc do thoái hóa não.
- Chảy máu dưới nhện: Đây là tình trạng máu tích tụ ở khoang giữa màng nhện và màng mềm bao quanh não. Xuất huyết dưới nhện có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng nếu không điều trị kịp thời, với các hậu quả như tổn thương não lâu dài hoặc tử vong. Thường gặp ở người bị chấn thương đầu, nhưng cũng có thể do vỡ phình động mạch hoặc bất thường mạch máu não. Một trong những dấu hiệu đặc trưng là cơn đau đầu đột ngột, dữ dội.
Xuất huyết não trong mô não
Khi hiện tượng chảy máu diễn ra trong cấu trúc mô não, tình trạng này thường được phân thành hai dạng phổ biến:
- Chảy máu nội sọ (ICH): Đây là dạng máu tụ xảy ra ở phần sâu bên trong não hoặc giữa mô não và xương sọ. Trường hợp này thường tiến triển nhanh và có thể đe dọa tính mạng, đòi hỏi can thiệp ngoại khoa kịp thời nhằm lấy bỏ máu tụ, giảm áp lực đè lên não.
- Chảy máu trong não thất: Tình trạng này xảy ra khi máu xâm nhập vào các não thất – nơi chứa dịch não tủy. Xuất huyết trong não thất có thể làm tổn thương nghiêm trọng các tế bào thần kinh và để lại di chứng thần kinh kéo dài. Loại xuất huyết này thường gặp ở trẻ sinh non hoặc trẻ có cân nặng thấp lúc chào đời.
Nguyên nhân xuất huyết não
- Chấn thương sọ não: Tổn thương do va đập mạnh ở đầu là một trong những nguyên nhân chính gây hiện tượng xuất huyết não ở người trẻ và trung niên.
- Tăng huyết áp kéo dài: Áp lực máu cao liên tục làm suy yếu thành mạch máu não, dễ dẫn tới hiện tượng vỡ mạch và gây chảy máu não.
- Phình mạch não: Khi động mạch bị phình to và yếu đi, nguy cơ vỡ mạch tăng lên, là nguyên nhân phổ biến gây bệnh.
- Dị dạng mạch máu não: Các dị dạng như mạch máu ngoằn ngoèo hoặc bất thường cấu trúc có thể làm thành mạch máu dễ bị tổn thương và chảy máu.
- Rối loạn đông máu: Một số bệnh lý khiến quá trình đông máu bị ảnh hưởng, khiến máu khó ngừng chảy và gây ra hiện tượng chảy máu trong não.
- Bệnh gan nghiêm trọng: Gan bị tổn thương làm rối loạn sản xuất các yếu tố đông máu, tạo điều kiện cho xuất huyết xảy ra.
- Khối u trong não: Một số khối u có thể phá hủy mạch máu hoặc làm tăng áp lực nội sọ, dẫn đến hiện tượng xuất huyết.
Ai có nguy cơ cao bị xuất huyết não?
Bị xuất huyết não có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, tuy nhiên những người từ 65 tuổi trở lên hoặc thuộc các nhóm nguy cơ sau sẽ dễ mắc bệnh hơn:
- Người có tiền sử tăng huyết áp kéo dài.
- Có bất thường cấu trúc mạch máu não như dị dạng mạch, túi phình hay rò mạch.
- Bị rối loạn mỡ máu hoặc cholesterol cao.
- Sử dụng chất kích thích hoặc chất gây nghiện trong thời gian dài.
- Thường xuyên hút thuốc lá.
- Đang dùng thuốc chống đông hoặc mắc các bệnh lý gây rối loạn đông máu.
- Phụ nữ gặp biến chứng thai kỳ như tiền sản giật, hoặc trẻ sơ sinh bị chảy máu não thất sau sinh.
- Có các bệnh lý làm suy yếu thành mạch máu, ảnh hưởng đến độ bền và tính đàn hồi của mạch.
Dấu hiệu xuất huyết não
Triệu chứng của xuất huyết não có thể biểu hiện đa dạng, tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của vùng bị xuất huyết cũng như diện tích mô não bị ảnh hưởng. Phần lớn các dấu hiệu xuất hiện một cách đột ngột và nhanh chóng trở nên nghiêm trọng hơn, bao gồm:
- Cơn đau đầu dữ dội xảy ra bất ngờ
- Nhạy cảm bất thường với ánh sáng
- Xuất hiện cơn co giật, ngay cả khi trước đó chưa từng bị
- Suy yếu một bên chi – có thể là tay hoặc chân
- Cảm giác buồn nôn hoặc nôn ói
- Người bệnh trở nên lơ mơ, kém tỉnh táo
- Thị lực có vấn đề, chẳng hạn nhìn đôi
- Sụp mí mắt
- Cứng cổ
- Thở khó khăn
- Nhịp tim rối loạn hoặc thay đổi không đều
- Cảm giác tê hoặc ngứa ran
- Gặp khó khăn trong việc nói hoặc hiểu lời người khác
- Nuốt trở nên khó khăn hơn bình thường
- Khó viết chữ hoặc đọc chữ như trước đây
- Gặp trở ngại trong các thao tác tinh vi (như cột dây giày hay xoay tay nắm cửa)
- Tay run
- Hoa mắt, chóng mặt
- Mất khả năng giữ thăng bằng
- Vị giác thay đổi bất thường
- Thậm chí có thể rơi vào trạng thái mất ý thức
Do những biểu hiện trên dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác, việc đưa người bệnh đi cấp cứu ngay khi nghi ngờ là điều cực kỳ quan trọng để hạn chế tổn thương não và cứu sống người bệnh.
Xuất huyết não có nguy hiểm không? Có biến chứng nào?
Sốt huyết não để lại di chứng nặng nề: gần 92 % bệnh nhân gặp rối loạn vận động; trong đó 68 % ở mức vừa–nhẹ và 27 % diễn tiến nặng. Những vấn đề hay gặp nhất gồm:
- Liệt nửa người: Hơn 9/10 trường hợp phải sống chung với yếu hoặc liệt tay – chân một bên, mất khả năng tự chăm sóc, đi đứng khó khăn.
- Rối loạn tâm lý: Cú sốc bệnh tật khiến người bệnh dễ trầm cảm, bi quan, cảm giác phụ thuộc và cô đơn.
- Khó khăn về ngôn ngữ: Méo miệng, nói ngọng, mất âm cuối; nặng hơn có thể chỉ bập bẹ như trẻ nhỏ.
- Suy giảm nhận thức: Giảm trí nhớ, hay lú lẫn, thờ ơ, khó hồi tưởng sự việc vừa xảy ra.
- Rối loạn nuốt: Nuốt nghẹn, dễ sặc, không nhai được, tăng nguy cơ viêm phổi hít.
- Rối loạn hô hấp: Suy hô hấp, tụt lưỡi, tắc đờm, dễ dẫn tới viêm phổi hoặc biến chứng phổi.
- Mất tự chủ tiểu tiện: Tiểu không kiểm soát khiến sinh hoạt bất tiện, dễ cáu gắt và mệt mỏi.
Ngoài ra, bệnh nhân còn đối mặt nguy cơ tái xuất huyết và chi phí điều trị lũy tiến cao hơn nhiều lần nếu biến chứng tái phát.
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Tình trạng xuất huyết bên trong não hoặc hộp sọ luôn được xem là một cấp cứu y khoa nghiêm trọng. Nếu một người vừa trải qua chấn thương đầu, hoặc bất ngờ xuất hiện các dấu hiệu như đau đầu dữ dội, rối loạn ý thức, tê yếu tay chân… thì cần nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất. Việc thăm khám sớm giúp chẩn đoán chính xác tình trạng và can thiệp kịp thời, từ đó giảm thiểu nguy cơ tổn thương não và các biến chứng nguy hiểm khác.
Phương pháp chẩn đoán xuất huyết não hiện nay
Khi nghi ngờ bệnh nhân có dấu hiệu bị xuất huyết trong não, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng và đánh giá tình trạng thần kinh, kết hợp với việc khai thác bệnh sử và các biểu hiện cụ thể mà người bệnh gặp phải. Dựa trên đó, một số phương pháp cận lâm sàng có thể được chỉ định nhằm hỗ trợ chẩn đoán chính xác hơn, bao gồm:
- CT Scan (chụp cắt lớp vi tính): Giúp phát hiện nhanh các ổ xuất huyết và đánh giá mức độ tổn thương.
- MRI (chụp cộng hưởng từ): Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về cấu trúc não và mức độ tổn thương mô mềm.
- MRA (chụp cộng hưởng từ mạch máu): Hữu ích trong việc đánh giá hệ thống mạch máu não và xác định nguyên nhân gây xuất huyết như phình mạch hay dị dạng mạch máu.
Ngoài ra, để xác định nguyên nhân sâu xa và kiểm tra các biến chứng đi kèm, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện thêm một số xét nghiệm sau:
- Điện não đồ (EEG): Đánh giá hoạt động điện não và phát hiện dấu hiệu bất thường.
- X-quang phổi: Nhằm kiểm tra chức năng hô hấp và tầm soát biến chứng liên quan.
- Xét nghiệm nước tiểu: Phát hiện rối loạn chuyển hóa hoặc nhiễm trùng nếu có.
- Xét nghiệm công thức máu (CBC): Đánh giá tình trạng thiếu máu, nhiễm trùng hoặc rối loạn đông máu.
- Chọc dò dịch não tủy: Được sử dụng trong một số trường hợp để tìm kiếm dấu hiệu xuất huyết chưa rõ trên hình ảnh học.
- Chụp mạch não (cerebral angiography): Nhằm kiểm tra chính xác cấu trúc mạch máu, phát hiện bất thường như phình mạch hay dị dạng động – tĩnh mạch (AVM).
Phương pháp điều trị xuất huyết não hiệu quả
Cách tiếp cận điều trị bệnh sốt huyết não sẽ được cá nhân hóa dựa trên nguyên nhân, vị trí tổn thương và mức độ nghiêm trọng của tình trạng chảy máu. Với các trường hợp nhẹ, bác sĩ thường chỉ định sử dụng thuốc để kiểm soát triệu chứng, giảm thiểu tổn thương và ngăn tình trạng chảy máu tiếp diễn. Một số nhóm thuốc thường được sử dụng bao gồm:
- Thuốc hạ huyết áp nhằm duy trì áp lực máu ổn định
- Thuốc giảm đau để kiểm soát cơn đau đầu dữ dội
- Thuốc chống trầm cảm hỗ trợ tinh thần bệnh nhân
- Thuốc chống co giật nếu có dấu hiệu động kinh
- Thuốc làm giảm áp lực nội sọ
Trong các ca nặng hoặc khi có máu tụ lớn chèn ép não, bệnh nhân có thể cần can thiệp bằng phẫu thuật hoặc thủ thuật xâm lấn tối thiểu. Những biện pháp này nhằm mục đích cầm máu, giải phóng áp lực trong hộp sọ, đồng thời loại bỏ cục máu đông – giúp giảm nguy cơ tổn thương thần kinh kéo dài hoặc tử vong.
Hiện nay, nhiều trung tâm y tế đã áp dụng các công nghệ hiện đại trong điều trị xuất huyết não như hệ thống chụp mạch kỹ thuật số, định vị thần kinh, robot hỗ trợ phẫu thuật và thiết bị vi phẫu cao cấp… góp phần nâng cao hiệu quả cấp cứu và phục hồi chức năng sau tai biến.
Làm thế nào để phòng tránh tình trạng xuất huyết não
Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ bị xuất huyết não, bạn có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu rủi ro:
- Kiểm soát tốt huyết áp, tránh tăng huyết áp đột ngột.
- Hạ thấp nồng độ cholesterol trong máu bằng chế độ ăn và thuốc điều trị.
- Duy trì chỉ số cân nặng phù hợp để giảm áp lực lên hệ tim mạch.
- Tránh xa các chất kích thích như rượu, thuốc lá, nhằm giảm nguy cơ tổn thương mạch máu não.
- Chế độ dinh dưỡng cân bằng, nhiều rau xanh và trái cây tươi.
- Thường xuyên vận động thể chất để tăng cường sức khỏe tổng thể.
- Đối với người tiểu đường, việc kiểm soát lượng đường huyết rất quan trọng.
- Sử dụng đồ bảo hộ khi tham gia các hoạt động có nguy cơ chấn thương đầu như đội mũ bảo hiểm hoặc dây an toàn.
Giải đáp câu hỏi thường gặp về xuất huyết não
Xuất huyết não sống được bao lâu?
Thời gian sống sót sau khi bị xuất huyết não phụ thuộc nhiều vào mức độ tổn thương, vị trí chảy máu và thời gian được cấp cứu. Nếu được phát hiện và điều trị kịp thời, người bệnh có cơ hội sống cao hơn và giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.
Xuất huyết não có hồi phục được không?
Khả năng hồi phục sau khi bị còn tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương não và quá trình chăm sóc phục hồi. Nhiều trường hợp sau điều trị tích cực có thể phục hồi chức năng vận động, nói chuyện và sinh hoạt hàng ngày nhờ vào các liệu pháp vật lý trị liệu, phục hồi chức năng và hỗ trợ y tế lâu dài.
Xuất huyết não nên ăn gì, kiêng gì?
Để hỗ trợ quá trình hồi phục, người bệnh nên tăng cường ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu chất xơ và vitamin. Đồng thời, cần hạn chế sử dụng các loại thực phẩm nhiều dầu mỡ, muối, đồ ăn nhanh, rượu bia và các chất kích thích khác để tránh làm tăng huyết áp và nguy cơ tái phát lại.
Xuất huyết não là tình trạng nguy hiểm, có thể để lại nhiều di chứng nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng tránh sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe của bản thân và người thân. Đừng chủ quan với bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
Hotline: (028) 38 213 456
Website: https://taimuihongsg.com
Đặt Hẹn Khám Bệnh Online: https://taimuihongsg.com/dat-hen-kham-benh/
